Kantelen

Vanaf 23 december online

Voor deze eerste aflevering reis ik af naar het Schotse eiland Mull, waar ik de Nederlandse kunstenaars Miek Zwamborn en Rutger Emmelkamp opzoek. Naast hun kunstpraktijken – het maken van boeken en films - verbouwen zij daar hun eigen voedsel, zijn ze nauw betrokken bij het eerste natuur-herstel-project in Schotland, en hebben ze Knockvologan Studio opgericht: een studie- en werkplek, direct aan de Atlantische oceaan, waar ook andere kunstenaars en onderzoekers zich richten op het omringende landschap.In de inmiddels negen jaar dat Miek en Rutger hier wonen en werken, zijn ze naar eigen zeggen “de wereld anders gaan zien”. Dat fascineert me. Ik wil weten wat dat betekent en hoe het in zijn werk is gegaan. Miek neemt me mee naar de baai vlakbij hun huis, waar ze al onderzoek deed voor haar boek 'Wieren', (2018) en later ook voor 'Onderling Langs de kustlijn van Mull', (2023). Met Rutger en een internationale groep vrijwilligers werk ik mee aan een beach-clean in Tireregan, het uitgestrekte natuurgebied dat aan hun erf grenst en waartoe een zeldzaam restant Keltisch regenwoud behoort. En we zijn eigenlijk voortdurend in gesprek, over het aanscherpen van ons observatievermogen, hoe je oog ontwikkelt voor niet menselijke leefwerelden, en hoe die te onderzoeken en te benaderen.Ik leer Miek en Rutger kennen als kunstenaars-onderzoekers die op het raakvlak van kunst en wetenschap een verschuiving teweegbrengen in hoe we de levende wereld begrijpen. Alles speelt zich af rond de vraag: wat hebben we nodig om meer-dan-menselijk samen te leven?

Het beeld van de aardbol zoals Bruno Latour het oproept in zijn lezing Inside A Performative Lecture (2017) - een prachtige blue planet op grote afstand - en het verband dat hij legt tussen dat afstandelijke beeld en hoe wij met de planeet omgaan, blijft ijzersterk. Zijn stelling dat we andere beelden en verhalen nodig hebben, is in de tussenliggende jaren niet minder dringend geworden. Het is de inzet van de Proloog van Kantelen, de opmaat naar vier afleveringen met kunstenaars en filmmakers die op hun eigen manier juist toenadering zoeken tot hun omgeving. Latour is slechts één van de vele invloedrijke stemmen in het publieke debat rond klimaatverandering en ecologische ontwrichting, dat in de afgelopen jaren in de kunstwereld een enorme vlucht heeft genomen. Voor deze podcast zijn vooral denkers belangrijk geweest die zich richten op onze relatie met andere dan menselijke leefwerelden. Een aantal van hun invloedrijke ideeën en denklijnen worden in de afleveringen aangestipt. Met het steeds dieper doordringende besef dat alles in de levende wereld met elkaar samenhangt en onderling afhankelijk is, kwamen ook steeds nieuwe vragen op: Ons menselijke perspectief minder centraal stellen... Leren denken in relaties en daarnaar handelen... Meer-dan-menselijk samenleven... Hoe doe je dat? In Kantelen draait het niet in eerste instantie om de theorie, en ook niet om het illustreren daarvan. Het is artistic research dat centraal staat: de bijzondere invalshoeken van deze kunstenaars, de specifieke manieren waarop zij kijken en kennis opdoen, en de inzichten en voorstellen die dat oplevert ... Kantelen is een podcast van Mariska van den Berg met Knockvologan Studio | Miek Zwamborn & Rutger Emmelkamp, Katarina Jazbec, Martine Stig en Isabel Cordeiro .Kantelen is tot stand gekomen met ondersteuning van het Mondriaan Fonds en Amsterdams Fonds voor de Kunst.CREDITSSounddesign Nathalie BruysStem coaching & advies Marije Schuurman Hess Eindredactie Bente HamelVisuele identiteit Gabriele Franziska GötzProductie en promotie Manuela PorcedduEindmix Arno Peeters | TapeTVVoor meer info www.mariskavandenberg.nl