De Gedachtestreep

• De Gedachtestreep: Hans Van Dyck, 'Het orakel van de bosnimf'

  Johan Braeckman spreekt met Hans Van Dyck, over zijn boek 'Het orakel van de bosnimf' (Lannoo, 2021)Het orakel van de bosnimf is een fascinerend verhaal over vlinders. Van de functies die de kleuren op hun vleugels hebben tot de vele aspecten van hun wonderlijk gedrag. Van de hongersnood waarmee ze kampen in moderne landschappen tot de analyse van wat snelle klimaatverandering met ze doet. Een verhaal over prachtige zorgenkinderen.Maar dit boek gaat ook over gepassioneerde mensen. Hans Van Dyck verweeft er zijn eigen metamorfose van vlinderjongen tot vlinderprofessor in. Een meeslepende getuigenis over verwondering en passie voor wetenschap. Hij vertelt ook over vele anderen die zich aangesproken weten door deze bijzondere insecten. Van kunstenaars die ze al eeuwenlang op allerlei manieren proberen te verbeelden tot ingenieurs die zich erdoor laten inspireren om technische problemen op te lossen.Het leidt tot deze fascinerende vlinderparadox: krijg je door gebiologeerd in te zoomen op deze kleurrijke diertjes een bredere kijk op het aardse leven?'Wie op een wetenschappelijke manier rigoureus en diep graaft in de biologie van één of enkele soorten, kan juist een kijk door een breedhoeklens ontwikkelen op het leven. Dat lijkt op het eerste gezicht een paradox – inzoomen en tegelijk toch een breder beeld krijgen – maar het is er geen. Een vlinder is immers niet alleen een vlinder, maar ook een insect, een dier, een levensvorm. Je bestudeert niet alleen kenmerken die uniek zijn voor de vlinder, maar ook eigenschappen die vele tot alle levensvormen gemeenschappelijk hebben. Je achterhaalt fundamentele principes over de relaties tussen een organisme en zijn omgeving. Die helpen om iets van het biodiverse leven te begrijpen. Het onderzoek zegt alles over vlinders, maar tegelijk ook veel over andere levensvormen.'Vooral de studie van een bijzondere vlinder, het bont zandoogje of de Pararge aegeria, loopt als een rode draad door het werk van vlinderprofessor Hans Van Dyck. Aegeria was een profetische bosnimf en beschermgodin van Rome, die wijze raad gaf aan haar man, koning Numa Pompilius. Na zijn dood veranderde ze in een bron. Het bont zandoogje is dus vernoemd naar een mythologische, wijze bosnimf, een bron van kennis en inzicht. Een wetenschappelijk orakel.Hans Van Dyck (1970) is bioloog. Als kind was hij al gefascineerd door kleine en grote dieren. Hij promoveerde in 1997 aan de Universiteit Antwerpen met zijn proefschrift over gedragspatronen bij vlinders. Sinds 2004 leidt hij als hoogleraar Gedragsecologie en Natuurbehoud zijn eigen onderzoeksgroep aan het Earth & Life Institute van de UCLouvain (Louvain-la-Neuve). Zijn onderzoek focust op de winnaars en verliezers onder de dieren in landschappen op mensenmaat, met vlinders in een centrale rol. Maar Van Dyck richt zich ook graag tot het grote publiek, door stukken te schrijven voor kranten en tijdschriften, door publieksvoordrachten te houden en door voor radio en televisie te spreken.Lees hier meer over 'De Gedachtestreep': https://humanistischverbond.be/in-de-kijker/de-gedachtestreep/Lees de briefwisseling tussen Johan Braeckman en Hans Van Dyck op de Kwintessens-blog: https://humanistischverbond.be/blog/600/brief-van-johan-braeckman-aan-hans-van-dyck/https://www.lannoo.be/nl/hans-van-dyck

  --------  

  1:16:16

  --------

  1:16:16
• De Gedachtestreep: Matthias M.R. Declercq, 'De ontdekking van Urk'

  Johan Braeckman spreekt met Matthias M.R. Declercq, over zijn boek 'De ontdekking van Urk' (Podium, 2020)Wat gebeurt er als een Vlaming zich in het meest besloten en orthodoxe vissersdorp van de Nederlandse Biblebelt vestigt?Op amper twee uur rijden van Vlaanderen ligt een Nederlands dorp dat uit de tijd gevallen lijkt: geen Nederlander, laat staan een Belg, begrijpt wat de mensen daar drijft. Urk, een voormalig eiland in de Zuiderzee (nu onderdeel van Flevoland aan het IJsselmeer), in het noorden van Nederland, is een schijnbaar gesloten en wantrouwige gemeenschap, die voornamelijk leeft van de vis en zich vastklampt aan de Bijbel. Of bedriegt de schijn?Journalist en schrijver Matthias M.R. Declercq gaat in 2019 een half jaar op Urk wonen, in het hart van het dorp. Hij gaat mee vissen, bidden en drinken. Stap voor stap openbaart de werkelijkheid van Urk zich. Declercq ziet een minzaam en godvrezend volk, maar ontdekt ook steeds meer een schimmige wereld, met jeugdige baldadigheid, wanhoop, visfraude en drugs. Niets blijkt wat het lijkt.Matthias M.R. Declercq (niet te verwarren met de burgemeester van Gent) studeerde Politieke & Sociale Wetenschappen aan de Universiteit Gent, belandde op de redactie van De Morgen, en ontdekte al schrijvend voor de krant een voorliefde voor taal en verhaal, wat al gauw uitmondde in twee non-fictieboeken.Met 'De val', waarin hij het tragische lot van een groepje wielrenners reconstrueert, werd hij tweede in de Debuutprijs 2017. Het boek leidde ook tot een zesdelige documentaire op Canvas.Voor zijn tweede boek, 'De ontdekking van Urk', verhuisde Declercq verrassend een half jaar naar Nederland, en trok in bij een gastgezin op Urk, een vreemd dorp dat in Nederland gekend staat als de meest godvrezende en gesloten gemeenschap van het land. Op het voormalige eiland stootte hij op een verbazingwekkende wereld die zo dichtbij is, op een paar uurtjes rijden, maar tegelijk zo ver van ons af staat. De ontdekking van Urk won in 2021 de Confituur Boekhandelsprijs en 'De Loep' voor beste onderzoeksjournalistiek van Vlaanderen en Nederland (in de categorie 'signalerende onderzoeksjournalistiek’).Declercq komt uit West-Vlaanderen, woont in Gent, studeerde in Napels en is verliefd op Canada.(bron: auteurlezingen.be)Lees meer over De Gedachtestreep: https://humanistischverbond.be/in-de-kijker/de-gedachtestreep/Zie ook www.standaaarduitgeverij.beLees de recensie van de ontdekking van Urk door Johan Braeckman: https://humanistischverbond.be/kritisch-lezen/415/de-ontdekking-van-urk/

  --------  

  1:10:34

  --------

  1:10:34
• De Gedachtestreep: Paul Pelckmans, 'Op wereldreis met Voltaire'

  Aflevering 3: Johan Braeckman spreekt met Paul Pelckmans, over zijn boek 'Op wereldreis met Voltaire' (Doorbraak, 2020)Voltaires kortverhaal 'Candide, ou l'optimisme' (1759) vertelt een jachtige wereldreis die de hoofdpersoon vanuit Noord-Duitsland over Lissabon en Paraguay naar Istanboel voert. Hij beleeft overal de meest bloedstollende avonturen en overleeft ze dikwijls maar op het nippertje. De dolle tocht geeft Voltaire de kans zijn mening te spuien over alles wat er op elke etappe goed en – vooral – fout loopt. Ze wordt daarmee een kleurige staalkaart van het verlichte denken, waarvan Voltaire de meest eminente woordvoerder was.Voltaire polemiseert hier vooral het goedgelovige 'optimisme' van de velen die ook in de 18de eeuw overal nog koste wat het kost het werk van een goede Schepper wilden herkennen. De tribulaties van Candide bewijzen dat onze aardbol zeker niet de beste van de werelden is! Verrassend genoeg lijkt Voltaire dat niet eens zo erg te vinden: zijn rampenverhaal loopt uit op een positieve conclusie, die meteen een opmerkelijk voorschot neemt op onze moderne wereld.250 jaar later valt ook op dat het daarbij blijft: een voorschot. De verlichte filosofen zochten en vonden hun weg in een wereld die erg van de onze verschilde. Ze legden er de grondslagen van onze moderniteit, maar konden zich nauwelijks voorstellen hoe die er in de eeuwen die volgden zou komen uit te zien. Dit essay probeert, aan de hand van Voltaires meest bekende tekst 'Candide', zowel de nieuwe inzichten als de onvermijdelijke blinde vlekken in kaart te brengen.Paul Pelckmans is emeritus gewoon hoogleraar Franse en Algemene Literatuur aan de Universiteit Antwerpen. Zijn onderzoek situeert zich op het raakvlak van literatuurstudie en mentaliteitsgeschiedenis. Hij publiceerde vele boeken en artikelen over diverse onderwerpen binnen de onderzoeksdomeinen waarin hij actief is, zie o.m. https://researchportal.be/nl/onderzoeker/paul-pelckmans-0 Lees meer over De Gedachtestreep: https://humanistischverbond.be/in-de-kijker/de-gedachtestreep/Lees de recensie van Johan Braeckman van 'Op wereldreis met Voltaire': https://humanistischverbond.be/kritisch-lezen/383/op-wereldreis-met-voltaire-filosofen-en-frankrijk-in-de-18de-eeuw/

  --------  

  1:10:30

  --------

  1:10:30
• De Gedachtestreep: Heidi Mertes, 'De codekraker'

  Johan Braeckman spreekt met Heidi Mertes, over 'De codekraker' (Spectrum, 2021), het boek van Walter IsaacsonWalter Isaacson vertelt het verhaal van DNA-expert en Nobelprijswinnaar Jennifer DoudnaIn oktober 2020 ontving biochemicus Jennifer Doudna samen met haar collega Emmanuelle Charpentier de Nobelprijs voor de Scheikunde voor hun doorslaggevende bijdrage aan de ontwikkeling van CRISPR-Cas. Met deze techniek kunnen wetenschappers het menselijk genoom bewerken door te knippen en plakken in DNA-sequenties. Net als de ontdekking van de structuur van DNA in de jaren vijftig door Watson en Crick bracht deze doorbaak een medische revolutie op gang: CRISPR wordt onder andere ingezet bij de bestrijding van COVID-19.In De codekraker vertelt Walter Isaacson het bijzondere verhaal van Doudna en haar grensverleggende onderzoek. Hij volgt haar wetenschappelijke reis naar de Nobelprijs en laat ons kennismaken met de techniek achter CRISPR en de belangrijke personen in Doudna's leven en carrière. Ook staat hij stil bij de morele vragen die deze techniek oproept. Waar ligt de grens voor genetische manipulatie? Moeten we willen dat welgestelde ouders hun kinderen perfectioneren? Het resultaat is een belangrijk boek over een van de grootste wetenschappers van onze tijd en de toekomst van de mens.'De codekraker geeft met deze uitvoerigheid een prachtige inkijk in hoe de wetenschapswereld functioneert. [...] Een vlot leesbaar en mooi journalistiek werk.' FD'Isaacson laat ons de vlijmscherpe randjes van de academische wereld zien, zodat deze wetenschappelijke biografie regelmatig leest als een detectiveroman.' New Scientist 'Het genot van een Isaacson-biografie is dat de auteur niet in cynische zaken blijft hangen; hij vertelt verhalen van mensen die per definitie onnavolgbaar zijn.' The New York TimesProfessor Mertes, voorzitter van De Maakbare Mens, is verbonden aan de vakgroep Wijsbegeerte en Moraalwetenschap (UGent) en het Bioethics Institute Ghent. Momenteel onderzoekt ze de ethische implicaties van nieuwe vruchtbaarheidsbehandelingen en van zowel pre- als postnatale genoomanalyse. Verder is ze onder meer betrokken bij onderzoek rond de ethiek van embryonaal stamcelonderzoek.Lees hier meer over De Gedachtestreep: https://humanistischverbond.be/in-de-kijker/de-gedachtestreep/Bezoek de website van De Maakbare Mens: https://www.demaakbaremens.org

  --------  

  1:00:53

  --------

  1:00:53
• De Gedachtestreep: Lieve Thienpont, 'Beschuldigd van gifmoord'

  Johan Braeckman spreekt met Lieve Thienpont, over 'Beschuldigd van gifmoord' (Houtekiet, 2020).In 2020 kwam euthanasie voor het eerst voor het hof van assisen. De familie van Tine Nys klaagde de euthanasie op basis van psychisch lijden aan. Tijdens het 'euthanasieproces', dat de wereldpers haalde, stonden drie artsen terecht op beschuldiging van gifmoord. In dit boek spreekt psychiater Lieve Thienpont voor het eerst vrijuit en deelt zij helder en kwetsbaar haar persoonlijke gedachten en gevoelens, voor, tijdens en na het proces.Lieve Thienpont werkt al decennialang met mensen die psychiatrisch ziek zijn en euthanasie vragen. Zij wil een spreekbuis zijn voor de vele patiënten die geen gehoor vinden en ten einde raad bij haar aankloppen voor hulp. De getuigenissen opgenomen in dit boek zijn recent en exemplarisch voor honderden andere. Waar ze in haar eerdere boek 'Libera me' (2015) zowat alle aspecten van de euthanasiepraktijk belichtte, focust ze nu op het spanningsveld tussen wettelijk en menselijk handelen.Lees meer over De Gedachtestreep: https://humanistischverbond.be/in-de-kijker/de-gedachtestreep/

  --------  

  59:42

  --------

  59:42

Meer Kunst podcasts

Trending Kunst -podcasts

Over De Gedachtestreep

De Gedachtestreep: Podcasts in familie