De ziel van Parijs

Parijs en recht en rechtvaardigheid, dat is een verhaal op zich, in hun ‘justice’ klinkt Vrouwe Justitia nog erg goed door. En ook ‘juste ici’, hier dus, in deze prachtige stad, zijn er onzichtbare en onderhuidse littekens van opstand en verzet. Parijs is daarvoor bij uitstek de uitgelezen plek. In de straten van deze stad heerste altijd woede en diepe haat omwille van het lot van gesneuvelden, geëxecuteerden, bannelingen of gevangenen. Vinden de Parijzenaars hun behandeling onterecht of onrechtvaardig, dan trekken ze ten strijde. Zeker ook als ze zélf verminkt, geslagen of gebroodroofd werden. Daar gaat deze aflevering over. Over het tragische lot van de familie de Camondo en over, u gelooft het nooit, een paar overtuigde anarchisten. Om een beter zicht te krijgen op de bewegingen onder hen jaagt luitenant Nissim de Camondo zijn toestel hoger. Hij vliegt nu op 2.800 meter. Voorzien van een krachtige Renault V8-motor kan zijn verkenner, een Dorand AR1-tweezitter, tot vijfduizend meter hoog. Achter hem neemt onderluitenant Louis Desessard foto’s van de vijandelijke linies tussen Lunéville en de Duitse grens. Na de Franse nederlaag tegen de Pruisen in 1870 loopt die dwars door het departement Meurthe-et-Moselle. Steden als Metz, Thionville, Mulhouse en Colmar liggen nu in het Duitse keizerrijk. Nissim checkt zijn dashboard. Hij glimlacht. In vogelvlucht is hij slechts 300 kilometer verwijderd van zijn familie in Parijs. Tegen de gemiddelde snelheid van de Dorand zou het hem net geen twee uur kosten om zijn vader Moïse en zijn zus Béatrice in de armen te sluiten. Een blik in zijn spiegel veegt de glimlach brutaal weg. Achter hem hangen drie Duitse jagers. Het petit-hôtel van madame Herbelin en madame Lemaire in de rue deMonceau 31 is zeker niet het meest prestigieuze pand aan het chique parcMonceau. Maar het heeft charme. In de kleine voortuin bloeien seringen.Die zijn net vertrapt. Voor de charme zijn Clément Duval en zijn kompaanhier niet gekomen. “Houd die lantaarn hoger!” Wanden vol schilderijen.“Rozen en nog rozen, pfff.” Madeleine Lemaire, de eigenares, stelthaar werk tentoon op de Salon de Paris, illustreert boeken van MarcelProust en is niet onverdienstelijk op het vlak van stillevens en bloemen.Nutteloze rommel van petit-bourgeois. Elke dinsdag van april tot junihoudt ze salon. Adellijke telgen en andere fripons eersteklas struikelen erover elkaars voeten. Het verhoogt de weerzin van de mannen. Als achterhun hielen de vlammen madame Lemaires eigendom likken, zijn al haarjuwelen en zilverwerk ‘in veiligheid gebracht’. Voor de rechter staat Duvalmet opgeheven hoofd. Hij is geen dief, integendeel. Hij brengt rechtvaardigheid.“Waarom hebt u het huis ook nog in brand gestoken?” vraagt derechter. “En effet, c’était inutile,” geeft de anarchist toe, “les parasitesn’y étaient pas." Stemmen: Dirk Velghe en Rik Van Puymbroeck Scenario en regie: Karel Dierickx en Anne-Sophie Moerman Montage: Stef Lenaerts Mix en muziek: Jordan Hudson Alle originele muziek werd gecomponeerd en gearrangeerd door Jordan Hudson. In deze aflevering horen we ook fragmenten uit: 'La carmagnole', revolutionair lied uit 1792 See omnystudio.com/listener for privacy information.

Carlos, Ho, Deng en Pablo, het zijn voornamen als klokken die allemaal een belletje deden luiden in Parijs. Als u soms denkt dat er veel doden vallen in deze podcastreeks, dan heeft u dat goed opgemerkt. Er is al wat bloed gevloeid en, heel eerlijk, vandaag komt daar nog wat bij. Agenten Raymond Dous en Jean Donatini overleven deze aflevering immers niet, zij hebben de pech op Carlos te stoten. Later stoten we met Deng Xiao Ping en Ho Chi Min op revolutionaire rebellen. Gelukkig passeren we aan het slot bij Picasso, Pablo. De schilder. Maar als u denkt dat u zijn schilderijen en zijn verhaal wel kende, dan moet u toch blijven luisteren.  “Allons-y !” Commissaris Jean Herranz van de DST [Direction de la surveillance du territoire] gebaart zijn collega’s kort. En tegen de verklikker die net ‘gezongen’ heeft: “Tu nous accompagnes!” De man moet zijn verraden kompaan identificeren. Bestemming is het huis nummer 9 in de rue Toullier, een rimpelloze straat tussen het Panthéon en de Sorbonne. De agenten laten hun wapens op kantoor en stappen in een anonieme wagen zonder radioverbinding. “Het ging om een verificatie,” zegt de enige overlevende van de nuit brûlante van 27 juni 1975, “niet om een aanhouding.” De Parijse universiteit La Sorbonne is voor velen onlosmakelijk verbonden met de studentenrevolte van mei ’68. Lang daarvoor, in de eerste jaren van de twintigste eeuw, ontkiemen er echter ook al revoluties in dit intellectuele broeinest. Ze worden zelfs een overzees exportproduct: strijders voor de Volksrepubliek China en voor de koloniale ontvoogding van Laos, Cambodja en Vietnam halen de revolutionaire mosterd rechtstreeks in Parijs. Dat is vooral te danken aan één man: Li Shizeng. In 1912 richt deze Chinese Sorbonne-alumnus de beweging Travail et Etudes op en haalt duizenden Chinese studenten naar Parijs, onder wie een zekere Deng en Zhou. Ook vanuit het naburige Indochina, dan onder Frans bewind, trekken jongeren naar Parijs om er te werken en tegelijk te studeren. Onder hen een zekere Ho. En dat heb je met studenten: al snel loopt Li’s goedbedoelde plan om de jongelui wetenschap, techniek en bestuurskunde te leren behoorlijk uit de hand. In de plaats van te leren besturen, leren ze in Parijs vooral hoe besturen omver te werpen. Na de Tweede Wereldoorlog staat de Parti communiste français [PCF] ijzersterk. Ze is niet alleen le parti de la Résistance, omwille van haar vooraanstaande rol in het verzet, ze is ook le parti des fusillés, omwille van de hoge tol die ze daarvoor heeft betaald. Tegelijk stelt ze zich op als de partij van de wederopbouw, le parti de la Renaissance française. Daarmee wint ze de stemmen van honderdduizenden arbeiders die weer dromen van brood op de plank. Met thema’s als antikolonialisme, anti-imperialisme, wereldvrede en volksverheffing tout court werkt ze ook als een magneet op wetenschappers, intellectuelen en kunstenaars. Een belangrijke aanwinst is Pablo Picasso. De partijkrant l’Humanité verwelkomt de schilder van Guernica en Les Demoiselles d’Avignon als: “Le plus grand des peintres aujourd’hui vivants dans le monde entier.” In haar rangen beleeft Picasso, die ook al een blauwe en een roze periode achter de rug heeft, er nu ook nog een rode. Die loopt niet altijd over rozen. Stemmen: Dirk Velghe en Rik Van Puymbroeck Scenario en regie: Karel Dierickx Montage: Stef Lenaerts Mix en muziek: Jordan Hudson Extra stem: Roan Van Eyck Alle originele muziek werd gecomponeerd en gearrangeerd door Jordan Hudson. In deze aflevering horen we ook fragmenten uit: 'Dimanche à Orly', Bécaud à l'Olympia, Gilbert Bécaud, 1963 'Son Montuno', Tierra Va A Temblar, Johnny Colon, 1976 'I'm a Fool for Loving you', E.A 1727, Fletcher Henderson, 1936 'Singin' the Blues', A 500.389, Fletcher Henderson, 1932 'You Fell Victim', Anton Arkhangelsky and Nikolay Ikonikov See omnystudio.com/listener for privacy information.

Sommige uitdrukkingen worden zo vaak gebruikt dat we er niet meer bij stilstaan waar ze vandaan komen. Als we in deze aflevering aankondigen dat twee olifanten op het menu staan, klopt dat, maar het is helaas ook letterlijk het lot van Castor en Pollux. Twee prachtige namen voor twee dieren die het zwaar te verduren krijgen. En dat geldt ook voor deel twee van deze episode. In ‘De ziel van Parijs’ heet dit verhaal Lentebries. Dat klinkt zacht en hoopvol, maar het is kei- en keihard. Hoewel Kerstmis in het jaar 1870 ook nog op een zondag valt, viert Parijs geen feest. Al 99 dagen houden de Pruisen de stad hermetisch afgesloten. De Parijzenaars zijn verkleumd en uitgehongerd. Na paarden verschijnen ook honden, katten en ratten op het bord. In de betere restaurants, zoals bij Voisin op de hoek van de rue Saint-Honoré en de rue Cambon, mag het vanavond voor de meest vermogenden zelfs iets meer zijn: heldere soep van olifant en gebraden kamelenbout. Het cynische van de Frans-Pruisische oorlog is dat het de Pruisische staatsman Otto von Bismarck noch om Parijs noch om Frankrijk te doen is, maar om zijn persoonlijke droom: de eenmaking van Duitsland. Om een volk aan elkaar te smeden, weet Bismarck, helpt niets beter dan een buitenlandse vijand. Na een oorlog met Denemarken en een met Oostenrijk laat de Pruisische minister-president nu zijn oog vallen op Frankrijk. Een beproeving voor de trotse hoofdstad Parijs. Hoewel operatie Lentebries – Vent Printanier – op de warme zomerdagen16 en 17 juli valt, laat ze een vrieskou neerdalen over de moegetergdeJoodse bevolking van Parijs. Op 13 juli 1942 stuurt Emile Hennequin,directeur de la police municipale, zijn geheime circulaire naar alle districtscommissarissen van Parijs en die van de voorsteden: “De bezettingsmachtheeft besloten tot de arrestatie en het bijeenbrengen van eenbepaald aantal buitenlandse Joden.” In negen pagina’s zet hij uiteenhoe de verschillende politieafdelingen in deze klopjacht ook vrouwenen kinderen moeten arresteren. De hele operatie zal niet worden uitgevoerddoor Duitsers, maar door Fransen. Drie dagen later vangen agentscapteurs in een groots opgezette mensenjacht meer dan 13.000 Joden.Onder hen bijna 6.000 vrouwen en meer dan 4.000 kinderen. Ze zullenhun mannen of vaders, bij vorige razzia’s opgepakt en tewerkgesteld inDuitsland, vervoegen, zo wordt hen verteld. Hun echte bestemming isAuschwitz-Birkenau in Polen. Een uitroeiingskamp. De tienerzusjes Rosetteen Paulette Goldfarb overleven het niet. Bij hen en bij de duizenden andere kinderendie hij uit Parijs meeneemt, blaast Lentebries het licht uit. Na de oorlogwordt het onderwerp taboe. De schuldigen komen ermee weg en makencarrière. Met dank aan de man die hen de hand boven het hoofd houdt,de machtigste van het land. Stemmen: Dirk Velghe en Rik Van Puymbroeck Scenario en regie: Karel Dierickx Montage: Stef Lenaerts Mix en muziek: Jordan Hudson Extra stem: Guillaume Cordeaux Alle originele muziek werd gecomponeerd en gearrangeerd door Jordan Hudson. In deze aflevering horen we ook fragmenten uit: 'Prelude Fugue et Variation Op. 18 - I Prulude', César Franck 'Le Grand Duchess de Gerolstein - Act 1 (A cheval sur la discipline)', Jacques Offenbach 'Waltz No. 3 in A Minor Op 23 No 2', Frédéric Chopin 'Silent Night', Eden Symphony Orchestra Woodwind Quintet 'Fugue in G Minor (BWV 558) - Traditional', J.S. Bach 'Cello Suite No. 5 in C Minor BWV 1011 - I Prelude', J.S. Bach See omnystudio.com/listener for privacy information.

De wereld staat alweer in brand, niet eens zo lang na ’14-’18. Er woedt opnieuw een oorlog, in de wereld, in Europa, in Frankrijk en natuurlijk in Parijs. En ook in deze aflevering wordt gevochten, gebombardeerd en gewonnen en verloren. We wandelen door de stad in de sporen van Pierre Bonny en Henri Lafont, van Violette Morris, beter bekend als de hyena van de Gestapo en stappen in een Benz-berline waar we op de achterbank naast Adolf Hitler zitten. “A partir du 24 décembre, un froid vif envahit toutes les régions du nord et de l’est - cette situation ne s’était pas produite depuis la fin du mois de novembre 1942.” Ook op tweede kerst 1944 vriest het weer de hele dag. Op de troosteloze binnenplaats van de kazerne van Montrouge is de sneeuw al even hard als de kasseien eronder. Als de kleine stoet naar buiten komt, vliegt een vlucht kraaien op. Iemand hoest, een man met een sigaret. Andere mannen dragen een geweer. Achteraan wordt getrokken en gesleurd, iemand wil duidelijk niet verder. Dat is niet omwille van de vrieskou, wel omwille van het vuurpeloton dat klaarstaat. De man met de sigaret laat zich gewillig vastbinden aan de eerste paal, de geweren op zijn hart gericht. Zelfs nu heeft Henri Lafont geen spijt. Net voor het “schouder het geweer” heeft hij de aalmoezenier nog uitgejouwd: “Les cons, faudrait moderniser tout cela. Envoyez une belle Nana à la place d’un curé!”1 Het teken wordt gegeven, de schoten weerkaatsen tegen de kazernemuren. Lafont zakt in elkaar. Zijn kompaan Pierre Bonny spartelt al de hele ochtend tegen, hij kermt en smeekt om genade. Aan de paal laat hij zich zakken, wat het richten bemoeilijkt. Daarom volgt snel het tweede teken. De geweren knallen opnieuw. Ook Bonny is dood. Ook op de oorlogsdag woensdag 26 april 1944 verwarmt de zon het achterland van Deauville en Honfleur. Het is al een tijd uitzonderlijk droog in Normandië, waardoor opwaaiend stof elke naderende auto van ver verraadt. Het is na zessen. Op de départementale D27, tussen de ingedommelde gehuchtjes Epaignes en Lieurey, zien de mannen de zwarte Citroën traction avant tussen de velden aankoersen. La voilà! La is niet la voiture, maar elle: zij, de vrouw aan het stuur. Violette Morris is op terugweg naar Parijs als plots na een bocht een grote boerenkar dwars over de kasseien rolt. Salvo’s uit machinepistolen doorzeven auto, bestuurder en passagiers. Onder hen Claude en Henri Bailleul, veertien en twaalf. Zes weken voor de landing in Normandië schakelt de résistance de ‘hyena van de Gestapo’ uit. Maar de kinderen… Het is 6 uur ’s ochtends. Etienne haalt de rolluiken van zijn krantenkioskop. Hij heeft hier een uitstekend plekje op het brede trottoir tegenoverhet Café de la Paix, waar de boulevard des Capucines uitmondt op deplace de l’Opéra. Of hád. Want er komt steeds minder volk, nu veel vanzijn klanten Parijs zijn ontvlucht. Vandaag is het 23 juni 1940, en datis toch een speciale dag, vindt Etienne. Daags voordien ondertekendeFrankrijk de wapenstilstand met de Duitsers, en hoewel ze nu al negendagen in de stad zijn, heeft hij zelf nog geen boches gezien. Hij schikt zijndagbladen voor zijn vroege klanten, als plots motorengeronk zijn routineverstoort. Hij versteent: “Mon dieu, c’est lui. L’homme qui vient de fairetomber la France!” Onder een veel te grote pet herkent Etienne hem aanhet snorretje. Stemmen: Dirk Velghe en Rik Van Puymbroeck Scenario en regie: Karel Dierickx en Anne-Sophie Moerman Montage: Stef Lenaerts Mix en muziek: Jordan Hudson Extra stemmen: Anne-Sophie Moerman, Bert Rymen Alle originele muziek in deze aflevering werd gecomponeerd en gearrangeerd door Jordan Hudson.  See omnystudio.com/listener for privacy information.