Muziek voor Stalin

Eind 1962 brengt Chroesjtsjov een bezoek aan een tentoonstelling die georganiseerd wordt door de ‘Unie van Moskouse Kunstenaars’. De abstracte beelden en vreemde schilderijen vervullen hem met afschuw. Hij roept: ‘De abstractionisten? Idioten en parasieten zijn het!' De volgende dag is zijn uitbarsting voorpaginanieuws in de Pravda. Twee weken later worden 400 kunstenaars, schrijvers en musici in het Kremlin ontboden. Sjostakovitsj Is het eerste slachtoffer van de nieuwe hetze.

1954 is het jaar waarin men voorzichtig de grenzen van de ideologische doctrine begint af te tasten, in de muziek…maar ook in de literatuur. Want de literaire sensatie van dat jaar is een roman van Ilja Ehrenburg met de veelzeggende en bijna symbolische titel ‘ De dooi’. Ook Westerse muziek vindt zijn weg weer naar de Sovjet-Unie. Amerika en de USSR sluiten zelfs een uitwisselingsverdrag voor muzikanten. Met Chroesjstjov breken nieuwe tijden aan.

Componist Tichon Chrennikov wordt de nieuwe baas van de Componistenbond. Het is voortaan zijn taak om componisten als Prokofiev en Sjostakvitsj in de pas te doen lopen. Ze worden gedwongen om in het openbaar hun excuses aan te bieden voor de foute muzikale keuzes die ze in het verleden hebben gemaakt. De vrouw van Prokofiev wordt gearresteerd, en niemand het aandurft om het voor haar op te nemen. Zo groot is de angst.

In September 1939 vallen de Duitsers Polen binnen. Joden gaan op de vlucht en trachten de grens met de Sovjet-Unie over te steken. Onder hen is ook de Mieczyslaw Vajnberg. Ook in de andere grote steden van Rusland worden prominente musici zo snel mogelijk geëvacueerd. Zo ook Sjostakovitsj, die eerst weigert. Intussen begint Stalin ook een nieuw soort heksenjacht, ditmaal op de uitvoerders van het lichte genre. Populaire artiesten als Klavdia Sjoelzjenko en Vadim Kozin passen hun liedjes aan.

In 1932 besluit Stalin om de muziek aan een artistieke doctrine te onderwerpen. Wat volgt is een grote zuiveringsactie. En in dit klimaat van angst en terreur besluit Prokofiev terug te keren naar zijn geboorteland. Het idee dat hij in Rusland meer kan betekenen als componist dan in het al te modebewuste Parijs, maakt hem grenzeloos naïef. Eerst wordt hij onthaald als een held, maar dan moet hij wanstaltige verjaardagcantates componeren voor Stalin terwijl een vriend wordt geëxecuteerd.