In de laatste aflevering van seizoen 2 besteden we aandacht aan marktpartijen in de ruimtelijke ordening. Hoe ontwikkelen publieke en private partijen samen de ruimte in ons land? Onder Planologen pluist het concept gebiedsontwikkeling uit, en leert over de grondmarkt, grondexploitatie en de rol van projectontwikkelaars. Ellen van Bueren (hoogleraar TU Delft) en Erwin van der Krabben (hoogleraar Radboud Universiteit Nijmegen) delen hun inzichten met ons. We hebben het over gebiedsontwikkeling van de toekomst met voorbeelden uit Brazilië, China, Finland en eigen land.Gasten:Ellen van Bueren is hoogleraar Urban Development Management bij de Faculteit Bouwkunde van de TU Delft. Ze begon ooit bij een stedebouwkundig bureau, en is gepromoveerd in de bestuurskunde. Met haar leerstoel in Delft werkt ze op het snijvlak van bestuurskunde en stedebouw, en ontwikkelt concepten en instrumenten voor een integrale gebiedsgerichte aanpak van hedendaagse stedelijke opgaven. Recentelijk startte ze een groot onderzoeksproject naar gebiedsontwikkeling en klimaatopgaven, RED&BLUE.Erwin van der Krabben is hoogleraar planologie aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Hij is gespecialiseerd in vastgoed- en locatieontwikkeling en kan de grondmarkt als geen ander duiden. Op dit moment onderzoekt hij voor de Autoriteit Consument en Markt de grondmarkt in Nederland (lees hier meer). In zijn onderzoek en advieswerk werkt hij nauw samen met overheden, ontwikkelmaatschappijen, woningcorporaties en het bedrijfsleven. Hij kan de grondmarkt dus als geen ander duiden.

Hoe zat het ook alweer met de Vijno, de Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening? Met de val van het Kabinet Kok-II in 2002 verdween deze uitgebreide en ambitieuze nota van het toneel. Achteraf bleek deze nota een scharnierpunt in de nationale ruimtelijke ordening. We blikken in deze aflevering terug met hoofdrolspeler Jan Pronk, die als minister van VROM de nota voorbereidde. Ook schuift Wim Derksen aan, de voormalig directeur van het Ruimtelijk Planbureau. Een blik achter de schermen over hoe er politiek wordt bedreven over de ruimte, zodat je snapt waarom het inrichten en ordenen van de ruimte een politiek gevecht is.Gasten:Jan Pronk was Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu in het kabinet Kok-II namens de PvdA. Eerder was hij Minister van Ontwikkelingssamenwerking en had hij verschillende functies bij de Verenigde Naties. Als Minister van VROM bereidde hij vanaf 1998 de Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening voor, met als titel ‘Ruimte maken, ruimte delen’. De nota werd goedgekeurd door het kabinet, maar door de val van het kabinet (vanwege Srebrenica) nooit in het parlement behandeld. Pronk vertrok uit de politiek en was later nog o.a. voorzitter van Vluchtelingen Organisaties Nederland en hoogleraar aan het ISS. Hij is een klassieke sociaaldemocraat die opkomt voor de zwakkeren in de samenleving en die met zijn economie-achtergrond vraagstukken rationeel aanvliegt. Luister ook zijn eigen podcast over de sociaaldemocratie, en zijn idealen, die samen met De Correspondent werd ontwikkeld.Wim Derksen is oud-directeur van het Ruimtelijk Planbureau (2002-2008) en kent de ruimtelijke ordening in verschillende hoedanigheden. Hij werkte op het snijvlak van bestuur, politiek, beleid en wetenschap: zo was hij hoogleraar bestuurskunde in Leiden, lid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, en Chief Scientist bij VROM. In zijn toegankelijke blog reflecteert hij regelmatig op politieke en bestuurlijke ontwikkelingen.De opname vond plaats op het ISS in Den Haag. Met dank aan Jasper de Boer voor de technische ondersteuning op locatie.

Onder Planologen eert het werk van Willem Steigenga, de eerste hoogleraar planologie in Nederland. In zijn inauguratie (1962) muntte hij de term ‘sociaal-ruimtelijke konstruktie’. Met dit concept verbond hij de “analyse en deskriptie” van geografen met het utopisch denken van stedebouwkundigen. Steigenga-experts Arnold van der Valk (emeritus hoogleraar landgebruiksplanning Wageningen Universiteit) en Michiel van Meeteren (Universiteit Utrecht) keerden hun archieven binnenstebuiten voor ons, en vertellen ons wat we van zijn werk kunnen leren. Een aflevering met een flinke dosis historisch besef over het jonge wetenschapsveld planologie, met als uitsmijter het inzicht waarom planologen moeten kunnen wiebelen.GastenArnold van der Valk is emeritus hoogleraar landgebruiksplanning aan Wageningen Universiteit, en was jarenlang verbonden aan de Universiteit van Amsterdam. Hij is gespecialiseerd in de ruimtelijke ordening van Nederland, en haar wetenschapsbeoefening. Van der Valk is o.a. bekend van de klassieker Rule and Order: Dutch Planning Doctrine in the Twentieth Century (1994; met Andreas Faludi). Tegenwoordig maakt hij zich hard voor een duurzamer voedselssyteem in Amsterdam en is hij betrokken bij initiatieven als de Food Council MRA en Voedsel Verbindt.Michiel van Meeteren is universitair docent sociale geografie aan de Universiteit Utrecht. Eerder was hij verbonden aan Loughborough University en de Universiteit van Gent. Zijn onderzoek richt zich op hoe stedelijke regio’s en economieën veranderen door mondialisering, technologie en ongelijke ontwikkeling. Een van zijn interesses is het reconstrueren van vroegere theorievorming door gebruik te maken van de biografieën van Nederlandse geografen en wetenschappers, waaronder Willem Steigenga.

Veel steden roepen het enthousiast: samen maken we de stad. Maar hoe inclusief is die stad tegenwoordig nog? Onder Planologen ontrafelt in deze aflevering de holle frase die de inclusieve stad vaak is. Lorien Beijaart van Studio L A gebruikt de architectuur om de inclusiviteit in steden te vergroten, en Nanke Verloo (Universiteit van Amsterdam) doet al jarenlang onderzoek naar conflicten en burgerparticipatie in de stad. De inclusieve stad vraagt om onderzoek naar de geschiedenislagen en -verhalen van een plek, en om het stellen van duidelijke kaders en verwachtingen tussen bestuurder en bewoner. Wie denkt dat dit een open deur is, kan zich afvragen: waarom gaat het dan nog zo vaak mis?Gasten:Lorien Beijaert is architect en vormt samen met Arna Mačkić architectenbureau Studio L A.  Studio L A zet architectuur in om steden inclusiever te maken. Hun architectonische projecten gaan over in- en uitsluitingsmechanismen, vluchtelingenkwesties en de collectieve identiteit. Studio L A heeft verschillende prijzen gewonnen, zoals de Groninger Architectuurprijs (2021) voor het Geheugenbalkon. Nanke Verloo is universitair docent Stedelijke Planologie aan de Universiteit van Amsterdam. In haar onderzoek naar burgerparticipatie en inclusieve stadsontwikkeling richt ze zich op conflict als kans voor democratisering. Nanke heeft een achtergrond in de antropologie en bestuurskunde, en voert op dit moment haar NWO VENI-onderzoek uit. Ze doet hiervoor etnografisch (actie-)onderzoek, waar hier meer over te lezen is.

Een nieuw seizoen Onder Planologen! Op de NOVI-conferentie bediscussieerden we de lagenbenadering. Deze benadering staat weer volop in de belangstelling, omdat water en bodem sturende principes zouden moeten worden in de ruimtelijke ordening. We duiken met Rijksadviseur Jannemarie de Jonge en historicus Auke van der Woud de diepte in: hoe kan de lagenbenadering ons grip op ruimte en tijd geven? Onder Planologen leert denken in structuren en de lange lijnen, en hoort over de kracht van ontwerp.Gasten:Jannemarie de Jonge, Rijksadviseur voor de Fysieke Leefomgeving, en landschapsarchitect en partner bij Wing.Auke van der Woud, emeritus hoogleraar architectuur en stedenbouwgeschiedenis (Rijksuniversiteit Groningen) en schrijver van boeken als De Nederlanden - Het lege land 1800-1850 en Het Landschap, De Mensen. Zie ook een interview met hem in de Volkskrant.