Van het maken van brooddeeg tot het brouwen van bier, gisten zijn eencelligen met nuttige toepassingen. Toch zijn er ook gisten met eigenschappen die op het eerste oog wat minder handig zijn: zogenaamde killergisten. Zij kunnen giftige eiwitten produceren waarmee ze andere gisten in hun omgeving uitschakelen.Dat doen die gisten zodat concurrerende gisten worden uitgeschakeld, weet microbioloog Rianne Prins van de Rijksuniversiteit Groningen. Zo blijft er meer voedsel over voor de gist in kwestie.En de gist zelf? Die is immuun voor zijn eigen giftige eiwitten. Of wij als mensen ons moeten wapenen tegen de killergisten of dat we ze wellicht nuttig in kunnen zetten? Dat hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.
--------
42:29
--------
42:29
#49 Wie was de familie Scholten?
De Groningse familie Scholten was één van de meest invloedrijke families uit hun tijd, ruim honderd jaar geleden. Met de winst uit hun fabrieken – tot in Oekraïne aan toe - waren ze weldoeners in de stad. Willem Albert noemde zich een selfmade man, die zijn vermogen had opgebouwd door hard te werken. Maar hij kon dat niet alleen, weet geschiedenispromovendaMarieke Dwarswaard van de Rijksuniversiteit Groningen. Het toezicht op de boekhouding van de Scholtens lag na verloop van tijd in handen van zijn vrouw Klaaszien, die daarmee misschien wel de redding van de bedrijven was. En haar vader bracht op een doorslaggevend moment geld in om fors uit te breiden.Voor een familiebiografie dook Dwarswaard in De Groninger Archieven, waar maar liefst 35 meter aan kastruimte over de Scholtens te vinden is. Weten wat ze daaruit over de onbekendere Scholtens heeft geleerd en wat de impact van de familie in de stad geweest is? Dat hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.
--------
44:26
--------
44:26
#48 Wat voor effect heeft meertaligheid op de hersenen?
Leer je een tweede of zelfs derde taal, dan blijven je hersenen langer gezond, zegt hoogleraar Engelse taalkunde Merel Keijzer, die zich bezighoudt met tweetaligheid en dementie en dementiezorg voor mensen zonder Nederlandse achtergrond.Als je constant wisselt tussen talen, werken hersenen daar hard aan. En dan worden ze minder snel slecht. Tweetalige mensen lijken zelfs minder snel dementie te krijgen, zegt Merel.En dan is er de andere kant: anderstalige ouderen in de Nederlandse dementiezorg terechtkomen, kunnen het knap lastig hebben. Als zij hun moedertaal niet meer kunnen spreken, holt hun taalvermogen nog harder achteruit. Hoe kun je op de leukste manier een nieuwe taal leren? En wil Merel doen om anderstalige ouderen met dementie zo goed mogelijk te helpen? Dat hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.
--------
41:28
--------
41:28
#47 Waarom hebben mensen (en dieren) conflicten?
Zowel mensen als andere diersoorten hebben conflicten. De manier waarop die conflicten ontstaan, verschilt niet zo gek veel tussen verschillende diersoorten en de mens, zegt Carsten de Dreu. Als hoogleraar fundamenten van samenwerking en sociale organisatie onderzoekt Carsten conflicten en groepsgedrag.Zowel mensen als dieren zien anderen als bedreiging, en zijn uit op eigenbelang. Maar waar mensen ook vooruit kunnen kijken en daardoor kunnen bepalen wat verstandig is om te doen, kunnen bijvoorbeeld chimpansees minder goed, zegt Carsten. Of wij daarmee ook verstandiger zijn in het aangaan van conflicten, is de vraag.Wat wij verder kunnen leren van groepsconflicten bij dieren? En hoe je zelf een conflict het beste aan kunt pakken? Dat hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.
--------
39:23
--------
39:23
#46 Kan geluid zorgen voor minder pijn tijdens operaties?
Dat geluid een positieve werking op je kan hebben, is breed bekend. Wil je bijvoorbeeld dat je eten lekkerder smaakt? Zet een achtergrondmuziekje op, zoals lichte klassieke muziek of jazz. Bepaalde geluidsgolven, de zogenaamde binaural beats, lijken er in de eerste studies zelfs voor te zorgen dat mensen minder pijn ervaren, zegt universitair docent onderwijsinnovatie Kirsten van den Bosch van de Rijksuniversiteit Groningen. Toch is meer onderzoek nodig om de positieve effecten van geluid op de gezondheid vast te stellen.Daar gaat Van den Bosch met haar team op festival Noorderzon met het publiek een bijdrage aan leveren. Ze gaan meten welke invloed geluid heeft op bijvoorbeeld de reactiesnelheid van het publiek. Wil je weten hoe die binaural beats klinken? Dat hoor je in deze aflevering van OOG op Wetenschap.
Hoe repareren biologen de speekselklieren van sommige kankerpatiënten? Wat kun je doen tegen eenzaamheid onder studenten? En hoe bouw je een waterstofboot? Gasten van het Groninger MBO, HBO en de universiteit vertellen over hun passie voor wetenschap, afgewisseld met wetenschapsnieuws en verrassende rubriekjes.
OOG op Wetenschap is hét programma over de Groningse wetenschap. Het programma is iedere twee weken op donderdagavond van 19:00 uur tot 20:00 uur te horen op OOG Radio. Luister hier terug wat we in de uitzendingen bespreken!
Netherlands