Over Zuid-Holland Gesproken

In het licht van het naderende afscheid van Commissaris van de Koning Jaap Smit spreken wij met hem in deze bonusaflevering over polarisatie. Wij vragen naar zijn ervaringen met polarisatie in de samenleving en wat wij als provincie nu al hiertegen doen. Wat doen we al goed, wat kan er beter? Wat heeft hij geleerd van de afgelopen jaren? Wat wil hij meegeven aan zijn opvolger (Wouter Kolff) inzake polarisatie?

Hoeveel polarisatie is er werkelijk in Nederland, en specifiek in Zuid-Holland? Welke kwesties verdelen de inwoners? Het zijn vragen die aan de orde kwamen in het onderzoek dat de faculteit Governance & Global Affairs van Universiteit Leiden in 2023 in opdracht van de provincie Zuid-Holland uitvoerde. In deze aflevering spreken wij één van de onderzoekers, Lars Brummel, die uitlegt dat het met de feitelijke (meningen)polarisatie eigenlijk nog wel meevalt (uitgezonderd grote thema's als klimaat en migratie). Vooral de ervaren polarisatie is groot. De provincie Zuid-Holland en de Universiteit Leiden zijn overigens nog lang niet klaar met polarisatie: ten aanzien van dit onderwerp zijn ze een zesjarige samenwerking aangegaan. Vervolgens spreken wij Bert Wijbenga, burgemeester van Vlaardingen, over de verscherping van de maatschappelijke verhoudingen gedurende de afgelopen decennia. Vlaardingen kwam in oktober 2023 nadrukkelijk in het nieuws: kort na de terroristische aanslagen van Hamas op Israël en het daaropvolgende Israëlische offensief in Gaza, besloot Wijbenga de Israëlische vlag te hijsen - iets waar veel Nederlandse gemeenten huiverig tegenover stonden. Een politiek gevoelige daad, ook omdat Vlaardingen de grootste Palestijnse gemeenschap van Nederland herbergt. Wij blikken terug op deze casus en bespreken welke lessen hieruit te trekken zijn.

Wanneer we het woord platform gebruiken, denken we al snel aan plekken op het internet waar we elkaar kunnen ontmoeten, spullen kunnen (ver)kopen en ons werk kunnen doen. Veel platformen in ons dagelijks leven zijn door de markt ontwikkeld en hebben een commercieel doel. Maar hoe ontwikkelen publieke platformen zich en hoe stellen we publieke waarden en belangen voorop? Wat betekent dit voor de overheid en de samenleving? In opdracht voor de Provincie Zuid-Holland heeft Kennis Zuid-Holland een toekomstonderzoek laten uitvoeren waarin vier omgevingsscenario's zijn geschetst waarin zo breed mogelijk is gekeken naar sociale en technologische trends en ontwikkelingen. Van de Plein1 bijeenkomst op 4 april j.l. is een audioverslag gemaakt, om een indruk te geven van deze dag en de bijdragen van enkele belangrijke sprekers. Zo vertelt Bodil Jurg (Futureconsult) over de ontwikkeling van de beelden die horen bij de scenario's. Daarnaast hoor je reacties van aanwezigen zoals Cora Smelik (Lid Raadvan Bestuur Kadaster), Nitesh Barhosa (Hoogleraar GovTech TU Delft), Veronique Klaasen en Arjan Spruijt van het Jonge ambtenaren netwerk FUTUR die zelf ook toekomstbeelden hebben ontwikkeld.

Brede welvaart wordt vaak als belangrijk aspect voor een veerkrachtige toekomstige economie genoemd. Het gaat daarbij om zowel de economische als de ecologische en sociaal-maatschappelijke aspecten van welvaart. Maar het is nog niet makkelijk te vertalen naar concrete acties. Veel datasets en monitors zijn nog op een vrij grove korrel (gemeente of regio) uitgewerkt. Hoe kunnen we de impact van de discussie over brede welvaart vergroten en doorvertalen naar de buurten van Zuid-Holland? Hoe kunnen we de kennis van nationale, regionale en lokale overheden samenbrengen voor de maatschappelijke opgaven in Zuid-Holland? Hierover gaat onze host Tim de Beer in gesprek met onderzoekers Helmut Thoele en Wijnand van Smaalen. Daarnaast schuift gedeputeerde Meindert Stolk aan om zijn visie op Brede Welvaart te geven. In opdracht van de provincie Zuid-Holland is een toekomstonderzoek uitgevoerd om te kijken hoe de provincie met brede welvaart aan de slag kan gaan. Wat zou kunnen veranderen in het maken van beleid wanneer er wordt gekeken naar economische, ecologische én sociale waarde? We ontdekten dat we als organisatie een technocratische cultuur hebben opgebouwd, waarin voor beleidsafwegingen een slimme, politiek neutrale oplossing wordt nagestreefd. Kijkend naar de scores van Zuid-Holland op diverse dimensies van brede welvaart is ons duidelijk geworden dat we met deze werkwijze aan het vastlopen zijn (of dat snel zullen doen). We zullen steeds vaker in onze adviezen de uitruil tussen economische (financiële), ecologische en sociale waarde volgend op beleidsvoorstellen expliciet moeten maken. Het kijken naar vraagstukken vanuit het perspectief van waarden, biedt kansen voor een écht integrale werkwijze. Niet door ambities te stapelen, maar door telkens met één bril naar een vraagstuk te kijken en te ontdekken wat de verschillende beleidsdomeinen kunnen bijdragen aan de oplossing.