Menno en Erwin about Nature and Science

• 🎧 # 196 Onze hersenen kunnen verbijsterend veel en we weten nog er maar heel weinig van hoe ze dat klaar kunnen spelen.

  Onze hersenen kunnen verbijsterend veel en we weten nog er maar heel weinig van hoe ze dat klaar kunnen spelen.In onze hersenen zijn minstens 86 miljard zenuwcellen actief. Die maken met elkaar zo’n 500 miljard verbindingen. En misschien zijn dat er nog wel heel veel meer. We weten iets van hoe zenuwcellen informatie verwerken en opslaan. Eerst in een korte termijn geheugen. En dan in een lange termijn opslag, die we onder omstandigheden tientallen jaren later nog kunnen raadplegen. Veel hebben we geleerd van het leergedrag van een zeeslak Aplysia, de zeehaas, met maar 20000 neuronen. Die forse, algen etende slak vertoont ingewikkeld gedrag, vermijdt aanraking, en pijn, kan zich verdedigen met paarse inktwolken tegen vijanden. We weten hoe hun zenuwcellen informatie doorgeven dankzij het werk van de neurobioloog Eric Kandel. In 2000 kreeg hij de Nobelprijs voor Medicijnen en Fysiologie voor zijn bijdrage aan onze kennis over leren en geheugen. En dat dankzij zijn belangrijke beslissing om zijn werk aan de geheugenopslag in New York bij de rat, met toch tegen de 200 miljoen neuronen in de hersenen, op te geven om in Frankrijk aan zo’n “primitief” dier te gaan werken. Kandel beschreef in zijn haast 1000 pagina’s dikke tekstboek “Principes van Neurowetenschap” (samen met James Schwartz) wat volgens hem de vijf belangrijke vragen zijn over hoe onze hersenen werken. Hoe ontwikkelen de volwassen hersenen zich? Hoe praten hersencellen met elkaar? Hoe beïnvloeden verbindingen tussen zenuwcellen ons gedrag en waarneming? Hoe beïnvloeden op hun beurt onze ervaringen de verbindingen tussen de zenuwcellen en verschillende hersengebieden? En waarin verschillen zieke hersenen van gezonde hersenen?Volg de podcast en word gratis lid via mennoenerwin.nl voor meer natuur en wetenschap verhalen. abonneer je daar ook op de nieuwsbrief met 5 tips over Teken.We hebben een kleine aanpassing gedaan:Woensdag → nieuwe podcast online die overal te beluisteren is op alle podcast spelers maar ook op substack.Zaterdag een nieuwsbrief NL met een uitgebreider verhaal over het onderwerp van deze week met 5 tips over het onderwerp zowel in het nederlands als het engels.Zondag een engelse nieuwsbrief ENG over het onderwerp van de week.Je kan zelf kiezen wat je in de mailbox krijgt nederlands engels of alleen de podcast ga naar je settings van substack en zet daar uit wat je niet meer wil ontvangen. Je kan ook alles uitzetten. Get full access to Menno en Erwin about Nature and Science at www.mennoenerwin.nl/subscribe

  --------  

  29:44

  --------

  29:44
• 🎧 # 195 Fraude in de wetenschap

  Fraude in de wetenschapZijn nuchtere boek over het wetenschappelijk bedrijf gaf professor Ari Rip in 1978 de passende titel “wetenschap als mensenwerk” mee. Zo is het maar net, wetenschappers zijn gewone mensen. Ook al is hun vak wat apart, en stelt dat hoge eisen. Als het goed is hebben wetenschappers veel zelfkritiek. Maar ze hebben zeker ook hun zwakheden. Angst voor de carrière, afgunst, hebzucht, arrogantie, gemakzucht, het ligt allemaal op de loer. Het is achteraf verbazingwekkend dat Arie Rip het in zijn boek het nauwelijks over fraude had. Want dat komt zeker voor. Soms zelfs buitensporig, zoals in twee grote affaires in Nederland. Maar misschien toch wel steeds vaker op kleinere schaal. De huidige druk om je staande te houden in de wetenschap is enorm, je moet veel en vooral toppublicaties scoren, veel geld binnen halen en goede kontakten aanknopen. Er zijn maar weinig vaste banen, en de competitie is hevig. En dan is er commerciële druk, ook vanuit fake tijdschriften en conferenties. Het is de kritische insteek waarmee het wetenschapsveld zich uiteindelijk redt, vasthoudend aan normen van integriteit en onderlinge toetsing .Volg de podcast en word gratis lid via mennoenerwin.nl voor meer natuur en wetenschap verhalen. abonneer je daar ook op de nieuwsbrief met 5 tips over Teken.We hebben een kleine aanpassing gedaan:Woensdag → nieuwe podcast online die overal te beluisteren is op alle podcast spelers maar ook op substack.Zaterdag een nieuwsbrief NL met een uitgebreider verhaal over het onderwerp van deze week met 5 tips over het onderwerp zowel in het nederlands als het engels.Zondag een engelse nieuwsbrief ENG over het onderwerp van de week.Je kan zelf kiezen wat je in de mailbox krijgt nederlands engels of alleen de podcast ga naar je settings van substack en zet daar uit wat je niet meer wil ontvangen. Je kan ook alles uitzetten. Get full access to Menno en Erwin about Nature and Science at www.mennoenerwin.nl/subscribe

  --------  

  26:55

  --------

  26:55
• 🎧 # 194 November, de nevelmaand.

  November, de nevelmaand.Een maand die de winter aankondigt, maar ook nog heel uitbundig de herfst kan laten zien. Als het een beetje zonnig zijn de luchten op zijn mooist. Helder en stralend, ons land heeft dan een licht dat voor ons normaal is. Maar buitenlanders, en schilders en wie er maar een blik voor heeft valt die uitzonderlijke schoonheid op. Populieren en berken hebben hun blad al verloren, maar de eikenbladeren laten nog een grote variatie in kleur zien. Er zijn nog volop paddenstoelen, en we worden vaak verrast door een late tweede bloei van havikskruiden, van de gaspeldoorn, en natuurlijk van het madeliefje. Onze dappere standvogels bekvechten om hun territorium, de meeste wintergast vogels zijn gearriveerd. Als de ganzenvluchten toenemen is er misschien wel kou op komst. Er zijn nog zo’n vijf vorstdagen te verwachten, maar de gemiddelde temperatuur is tegenwoordig boven de 7 graden. Overdag is 10 graden normaal, maar dagen boven de 20 zijn ook niet meer zeldzaam. Door kou en hoge luchtvochtigheid is de kans op nevel toegenomen, vandaar de bijnaam nevelmaand. Dat klinkt wat vriendelijker dan de traditionele namen van slacht of bloedmaand. De vegane medemens kan het misschien in de toekomst proberen met pompoen- of kastanje-maand.Volg de podcast en word gratis lid via mennoenerwin.nl voor meer natuur en wetenschap verhalen. abonneer je daar ook op de nieuwsbrief met 5 tips over Teken.We hebben een kleine aanpassing gedaan:Woensdag → nieuwe podcast online die overal te beluisteren is op alle podcast spelers maar ook op substack.Zaterdag een nieuwsbrief NL met een uitgebreider verhaal over het onderwerp van deze week met 5 tips over het onderwerp zowel in het nederlands als het engels.Zondag een engelse nieuwsbrief ENG over het onderwerp van de week.Je kan zelf kiezen wat je in de mailbox krijgt nederlands engels of alleen de podcast ga naar je settings van substack en zet daar uit wat je niet meer wil ontvangen. Je kan ook alles uitzetten. Get full access to Menno en Erwin about Nature and Science at www.mennoenerwin.nl/subscribe

  --------  

  16:24

  --------

  16:24
• 🎧 # 193 De kern van wetenschap: vertrouwen in het kritisch omgaan met kennis

  De kern van wetenschap: vertrouwen in het kritisch omgaan met kennisOp veel plekken staat de waardering van wetenschappelijke kennis onder druk. In Nederland doen wetenschappers het in elk geval nog beter dan journalisten en politici. Het vertrouwen in de wetenschap is de laatste tijd zelfs iets gestegen. Maar er is wel een tweedeling. In 2025 heeft een derde van het publiek een groot vertrouwen, 15 procent geeft de wetenschap een onvoldoende. Slechts 20 % van het publiek vertrouwt de manier waarop journalisten wetenschap weergeven. En wat politici van wetenschap bakken vertrouwt nog geen 10%. Dat krijg je, als politici selectief winkelen in wetenschappelijke resultaten, niet om kunnen gaan met onzekerheid, of nog erger, eigenlijk helemaal niet snappen hoe wetenschap werkt.Wetenschap bestaat uit het stellen van vragen en bedenken hoe je die vraag kan beantwoorden. Daarvoor doe je onderzoek, waarbij je uitkomsten accepteert, ook als die tot een onverwacht of niet eenduidig antwoord komen. Bij dat alles stel je je open voor kritiek. De socioloog Robert Merton heeft een aantal principes voorgesteld waaraan goede wetenschappelijke resultaten zouden moeten voldoen. (1) Het gaat om openbare en gedeelde kennis; (2) De kennis is universeel en verkregen onafhankelijk van de persoonlijke achtergrond van de onderzoeker; (3) de kennis moet belangeloos zijn, niet afhangen van eigen- of groepsbelang.(4) Onderzoekaanpak en resultaten moeten opengesteld zijn aan toetsing en kritiek van andere wetenschappers. Daaraan zijn later nog eisen van originaliteit en oprechtheid toegevoegd. Ook al is de wetenschappelijke kennis het beste wat we hebben, er zitten wel haken en ogen aan de hiergenoemde principes .Volg de podcast en word gratis lid via mennoenerwin.nl voor meer natuur en wetenschap verhalen. abonneer je daar ook op de nieuwsbrief met 5 tips over Teken.We hebben een kleine aanpassing gedaan:Woensdag → nieuwe podcast online die overal te beluisteren is op alle podcast spelers maar ook op substack.Zaterdag een nieuwsbrief NL met een uitgebreider verhaal over het onderwerp van deze week met 5 tips over het onderwerp zowel in het nederlands als het engels.Zondag een engelse nieuwsbrief ENG over het onderwerp van de week.Je kan zelf kiezen wat je in de mailbox krijgt nederlands engels of alleen de podcast ga naar je settings van substack en zet daar uit wat je niet meer wil ontvangen. Je kan ook alles uitzetten. Get full access to Menno en Erwin about Nature and Science at www.mennoenerwin.nl/subscribe

  --------  

  33:23

  --------

  33:23
• 🎧 # 192 Blauwalgen zijn geen algen maar wel blauw; en ze zijn net zo bijzonder als vervelend

  Blauwalgen zijn geen algen maar wel blauw; en ze zijn net zo bijzonder als vervelend Omdat deze blauwgroene eencelligen zonlicht kunnen omzetten in energierijke stoffen en zuurstof (fotosynthese) werden ze ooit voor algen versleten. Maar in werkelijkheid zijn ze veel simpeler dan algen, het zijn eencelligen zonder celkern. Nu worden ze tot de cyanobacteriën gerekend. De blauwe kleur komt door de stof fycocyanine. Cyanobacteriën scheiden gifstoffen af. Vooral bij wat hogere watertemperatuur en een teveel aan voedingstoffen levert dat problemen op als er “algenbloei” ontstaat. Voor kinderen, en honden, is dat regelrecht gevaarlijk. Ze krijgen teveel water met toxinen binnen. Maar ook een volwassen zwemmer kan er behoorlijk ziek van worden. De cyanobacteriën leven al 3.5 miljard jaar op aarde. Ze vormden de oudste kalkstenen fossielen (stromatolieten) die we kennen. Door de productie van zuurstof zo vroeg in het ontstaan van leven op aarde hadden cyanobacteriën een enorme invloed op andere levensvormen. Behalve een eenvoudig fotosynthesesysteem hebben cyanobacteriën ook een ingenieuze dag en nachtklok. Die is gebaseerd op de terugkoppeling tussen drie eiwitten. Dat werkt heel anders dan de klokken van alle ingewikkelder levensvormen op aarde die door de erfelijkheidsdrager DNA een 24 uurs ritme maken. Maar ja, cyanobacteriën moeten zonder DNA uitkomen..Volg de podcast en word gratis lid via mennoenerwin.nl voor meer natuur en wetenschap verhalen. abonneer je daar ook op de nieuwsbrief met 5 tips over Teken.We hebben een kleine aanpassing gedaan:Woensdag → nieuwe podcast online die overal te beluisteren is op alle podcast spelers maar ook op substack.Zaterdag een nieuwsbrief NL met een uitgebreider verhaal over het onderwerp van deze week met 5 tips over het onderwerp zowel in het nederlands als het engels.Zondag een engelse nieuwsbrief ENG over het onderwerp van de week.Je kan zelf kiezen wat je in de mailbox krijgt nederlands engels of alleen de podcast ga naar je settings van substack en zet daar uit wat je niet meer wil ontvangen. Je kan ook alles uitzetten. Get full access to Menno en Erwin about Nature and Science at www.mennoenerwin.nl/subscribe

  --------  

  15:15

  --------

  15:15

Meer Wetenschap podcasts

Trending Wetenschap -podcasts

Over Menno en Erwin about Nature and Science