HET DERDE RIJK – de geschiedenis van het nationaalsocialisme

Mesen 1915 – compromisloos, geradicaliseerd en steeds sterker gepolitiseerd De vormende maanden van Adolf HitlerBegin 1915 bevond Adolf Hitler zich als ordonnans van het Beierse Reserve-Infanterieregiment nr. 16 aan het westfront in Vlaanderen, midden in de patstelling van de loopgravenoorlog. Deze fase van relatieve frontstabiliteit viel samen met een innerlijke radicalisering: Hitler toonde al vroeg een onbuigzame wil, een afkeer van elk idee van compromis en een uitgesproken verzet tegen vredesinitiatieven. Zijn brieven uit deze periode bieden een zeldzaam inkijkje in zijn mentale wereld, waarin plichtsbesef, oorlogservaring, groeiende nervositeit en politieke vijandbeelden zich met elkaar vermengden. Juist in deze maanden werden patronen zichtbaar die later bepalend zouden worden voor zijn denken en handelen.

Met de gevechten bij Ieper eindigde de bewegingsoorlog. Het front verstarde tot een 700 kilometer lang loopgravensysteem van de Noordzee tot aan Zwitserland, vaak slechts enkele meters van elkaar verwijderd.De duitse Opperbevelhebber Erich von Falkenhayn verklaarde in november 1914 dat de oorlog niet te winnen was en stelde onderhandelingen voor – behalve met Groot-Brittannië. Rijkskanselier Bethmann Hollweg wees dit af, omdat hij afhankelijk was van mogelijke “overwinningsprijzen”. Hindenburg en Ludendorff hielden daarentegen vast aan een zegevrede. Nederlagen werden verzwegen, wat de spanningen in het Reich verhoogde.

Het is het najaar van 1914. De lucht boven Vlaanderen is zwaar van rook, modder en angst. Tussen de kale bomen en verwoeste dorpen van West-Vlaanderen bevindt zich een jonge soldaat — een Oostenrijker in dienst van het Beierse leger, naamloos onder duizenden, nog ver verwijderd van de beruchte faam die hij later zal verwerven: Adolf Hitler.In oktober 1914 trekt hij met het 16e Beierse Reserve-Infanterie-Regiment, het zogeheten List-Regiment, naar het front bij Ieper. Wat hij en zijn kameraden daar zullen meemaken, zal niet alleen hun levens, maar ook de loop van de twintigste eeuw tekenen. De Eerste Slag om Ieper — of Ypres, zoals de Britten zeggen — werd een bloedig keerpunt. Het was de plaats waar de Europese oorlog van beweging, de bliksemoorlog die binnen enkele maanden voorbij had moeten zijn, veranderde in een uitzichtloze strijd in de modder: de loopgravenoorlog.

Op 18 januari 1914 werd hij door de Münchense politie aangehouden en naar het Oostenrijkse consulaat gebracht, omdat hij als Oostenrijker dienstplichtig was. Een officieel schrijven uit Linz van 12 januari 1914 eiste dat hij zich onmiddellijk voor de keuring zou melden – bij niet-naleving dreigde tot een jaar gevangenisstraf en een boete van 2000 kronen. Dat is tegenwoordig omgerekend 10.000 euro!Hitler moet hebben geweten dat men Oostenrijk niet mocht verlaten zonder eerst de militaire dienst te hebben vervuld. Hij was niet de eerste jonge man die dacht slimmer te zijn dan de autoriteiten. Die functioneerden blijkbaar ook toen al in zekere mate goed en hadden hem weten te lokaliseren.Hitler antwoordde met een lange brief waarin hij zijn armoede in Wenen beschreef en benadrukte dat hij altijd een „zuiver geweten“ had gehad; het verzuimen van de keuring zou een misverstand zijn geweest waarvan hij zich niet bewust was. Hij vroeg om niet naar Linz, maar naar Salzburg te mogen komen, omdat dat dichterbij lag.

Deze metgezel was Rudolf Häusler, geboren in 1893 in Aspang, Neder-Oostenrijk, die zijn jeugd in Wenen doorbracht, waar hij tot aan zijn dood zijn officiële woonplaats behield. De katholieke Häusler stond van 4 februari tot 25 mei 1913 ingeschreven in het mannenasiel aan de Meldemannstraße, waar hij een opleiding tot apothekersassistent volgde. Hitler en de vier jaar jongere Häusler waren zo hecht dat zij van 25 mei 1913 tot 15 februari 1914 een klein huurkamertje deelden bij kleermaker Popp in München – langer dan Hitler ooit met Kubizek in Wenen had samengewoond. Ze bleven tot het uitbreken van de oorlog in augustus 1914 nauw met elkaar in contact.