Onderwijs leiden met hart en ziel

Te gast is onderwijsfilosoof Piet van der Ploeg en we spreken over opvoedend onderwijs als remedie tegen wat hij noemt domheden in het onderwijs. Piet is lector Pedagogiek en Ethiek bij Academica en heeft zijn wortels in de Groningse School van Jan Dirk Imelman. Piet vertelt eerst over zijn kennismaking met het onderwijsdenken van Imelman en diens triadische pedagogiek, oftewel de pedagogische driehoek: leerling-leraar-leerstof. Tot zijn verbijstering zag hij de pedagogiek verworden tot dyadisch en uiteindelijk monadisch, want nu is alles gericht op de leerling en diens eigenaarschap. De verzelving van het onderwijs noemt hij dat. Een van de domheden die hij waarneemt in het onderwijsveld. In het vervolg gaan we in op andere onderwijsdomheden en hypes, zoals rondom de drie van Biesta en burgerschapsonderwijs. Tegenover kwalificatie, socialisatie en subjectificatie zet Piet de vier van Ballauff. Theodor Ballauff onderzocht drieduizend jaar onderwijsgeschiedenis en ontdekte ruim dertig onderwijsfuncties, die hij onderbracht in vier dimensies: kwalificatie, socialisatie, wereldverbetering en ontvorming. Dat laatste betekent dat leerlingen tijdens de kwalificatie, socialisatie en wereldverbetering ook leren om daarop fundamenteel kritisch te zijn. Zij moeten zich kunnen onttrekken aan de intenties en invloed van die eerste drie. Kritisch denken kenmerkt ten slotte de onderwijsvisie van Piet zelf. Hij noemt die opvoedend onderwijs en schrijft daarover een boek. In lijn met Imelman en Ballauff gaat het hem bij onderwijs om weten en om geweten. Simpeler kan hij het niet maken. Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door schoolleidersopleiding ATTC, onderwijsadvies School Matters en rustplek De vallei van het goede leven.

Te gast zijn onderwijspedagoog Joop Berding en toetsdeskundige Anke Swanenberg en we spreken over ambachtelijk onderwijs en formatief handelen, naar aanleiding van het prachtige boekje Het tractaat over het spieken van Cornelis Verhoeven, uitgegeven door Telos.We gaan eerst in op de kern van de filosofie van het onderwijs van deze Nederlandse filosoof en classicus. Volgens Joop draait het bij Verhoeven om kennis en om de eruditie van de leraar, die door middel van de verwondering de interesse en de motivatie van de leerling wekt. Onderwijs gebeurt in een pedagogische relatie tussen leraar en leerling en in de school als een eigen biotoop. Verhoeven zet zich hiermee af tegen onderwijs dat enkel alleen gericht is op het snelle resultaat. Dat noemt hij de productie van schijn.Deze filosofie van het onderwijs sluit wonderwel aan bij wat toetsdeskundige Anke zo aantrekt in formatief handelen en cijferloos werken. Vanuit het gedachtegoed van Dylan Wiliam onderscheidt zij de leer- en de presteerzone. Zolang leerlingen in de leerzone zitten, helpen formatief handelen en kwaliteitsbesef hen verder en moet je ze niet kwellen met beoordelingen, iets wat Verhoeven ook voorstaat voor examenleerlingen. In de presteerzone zullen leerlingen dan niet verrassend anders scoren op summatieve toetsen.In het tweede deel van het gesprek gaan we dieper en persoonlijker in op de ervaringen, inspiraties en visies van Joop en Anke ten aanzien van goed onderwijs en het ambacht van de leraar.Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door schoolleidersopleiding ATTC, onderwijsadvies School Matters en rustplek De vallei van het goede leven.

Te gast is onderzoekster en leerkracht Hannah Bijlsma en we spreken over haar boek Zicht op de les, dat gaat over het effectief verbeteren van leskwaliteit. We gaan eerst in op haar proefschrift over het meten van leskwaliteit op basis van leerlingpercepties en hoe leraren daarmee omgaan. Die percepties worden onder meer beïnvloed door hoe leerlingen op een vak scoren en hoe populair leraren zijn. De leskwaliteit verbetert vlak na de feedback, maar dat effect ebt ook weer weg. We leren Hanna daarna professioneel en persoonlijk beter kennen en gaan in op literatuur die haar inspireert. Het boek The hidden lives of learners heeft haar geleerd te focussen op het overbruggen van de gap tussen het leren van leerlingen en effectief leraarsgedrag. En Daniel Muijs leerde haar op welke terreinen leraren effectief gedrag moeten vertonen, zoals veilig lesklimaat, effectieve instructie, time on task en aansluiten bij voorkennis. Ten slotte bespreken we de hoofdlijn van haar nieuwe boek, dat begint bij het zelf leren definiëren van leskwaliteit, wat Hannah dus niet voorkauwt, en gaat via de meetmethoden van leskwaliteit, zoals observeren, leerlingpercepties en docentenzelfevaluaties, naar expertgedrag, een gedeelde verbetercultuur en stevig onderwijskundig leiderschap. Met haar prachtige zeilmetafoor geeft zij uiteindelijk haar visie op het leraarschap. Net als bij zeilen, kun je lessen effectief verbeteren met behoud van de magie en schoonheid van het gebeuren. Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door schoolleidersopleiding ATTC, onderwijsadvies School Matters en rustplek De vallei van het goede leven.

Te gast is emeritus hoogleraar Erik Borgman met wie ik in twee delen spreek over goed onderwijs vanuit zijn visie op goed samenleven en goed leven. Deel 1 duurt ongeveer 1 uur. Deel 2 zoomt in op bestuur, toezicht en schoolleiding. In het eerste deel spreken we over zijn visie op goed samenleven van waaruit hij naar goed onderwijs kijkt. Hij stelt dat wij mensen, ieder met de eigen visie op het goede leven, samen met anderen de samenleving opbouwen. Een samenleving is dus niet zo maakbaar dat je die van bovenaf bepaalt vanuit voorafbepaalde normen en economische standaarden. Daarna spreken we over zijn visie op goed onderwijs. Hij ziet leerlingen als medebouwers van de samenleving en vindt dat goed onderwijs hen moet leren hoe je samen de samenleving opbouwt en vernieuwt. Dus ook onderwijs moet leerlingen niet kneden op basis van vooropgestelde economische standaarden en maatschappelijke normen. Leerlingen zijn  volgens hem bronnen. Ga er vanuit en sta ervoor open dat ze iets kunnen wat ze van tevoren vaak niet eens wisten dat ze het konden, en wat wij als leraren ook niet hebben bedacht.  Na de samenvatting van deel 1 gaan we in deel 2 in op het belang van de vrijheid van en voor onderwijs, een infrastructuur die deze visie op goed onderwijs mogelijk maakt, en op wat bestuur, toezicht en schoolleiders hierin kunnen betekenen. Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door ATTC, de unieke schoolleidersopleiding vakbekwaam in Hilversum die ontworpen is vanuit 25 PO en VO scholen, waaronder internationale scholen, en door School Matters dat schoolleiders op een positieve en ontwikkelingsgerichte manier helpt om duurzame verbeteringen in hun school te realiseren en op maat gemaakte scholing biedt, ook in-company, en door rustplek De vallei van het goede leven.