Wat zeggie? Nergens ter wereld lijken we zoveel verschillende dialecten te spreken als in Zuid-Holland. Hoe kan dat? En bestaan dialecten ook in de toekomst nog...
Taal en gevoel: Westland, Hoeksche Waard en Kinderdijk
In de vierde aflevering trekken Mathilde en Charlene het achterland in, de Alblasserwaard, de Hoeksche waard én het Westland.Ze starten bij oermolenaar Cock van den Berg die in zijn leven de Kinderdijk heeft zien veranderen van een cruciale machine in de strijd tegen het water tot een attractie waar met name buitenlandse toeristen op afkomen. Wat heeft deze ommekeer met de taal gedaan? Cock heeft zich er in ieder geval niets van aangetrokken.In de Hoeksche waard spreken ze met Molenaar Jesse in't Veld die zich inzet voor het herstel van het eeuwenoude 'loopje' vanuit het dorp naar de molen. Weet hij hiermee ook het gebruik van streektaal nieuw leven in te blazen?Tot slot strijken ze neer in het Westland en gaan ze op bezoek bij liedjesschrijver en zanger in het Westlands Peter Kruithof van de van 'Kromme Jongens'. Peter beschreef, zonder het te weten, het ontstaan van de liefde tussen zijn ouders dat ontsproot in de Westlandse kassen. Met het prachtige lied 'Twee tissies druiven' schreef hij het lijflied van zijn vader. Neerlandicus en dialectkenner Henk Tetteroo duikt dieper in de verschillende betekenissen en gelaagdheden van het Westlands dialect.Presentatoren: Mathilde Janssen & Charlene SanchoGasten: Cock van den Berg, Jesse in't Veld, Henke Tetteroo en Peter KruithofErfgoedhuis Zuid-Holland: Marloes Wellenberg met medewerking van Janneke van Es en Susan Lesker en audio-collectief VISIONAIR ORDINAIR.
--------
32:32
Bekakt of plat: de taal van Den Haag
In de derde aflevering gaan Mathilde en Charlene naar Den Haag, de politieke hoofdstad van Nederland, waar taalgebruik een opvallend contrast vormt. Ze horen over de kenmerkende 'r', die zo typisch is voor het Haags.Ze beginnen op het Binnenhof, waar Ad van Galen, neerlandicus en schrijver, vertelt over de invloed van het zand en het veen op de ontwikkeling van de stad en de taal. Mathilde en Charlene vervolgen hun weg naar het chique gedeelte: het Lange Voorhout. Van de bekakte taal van de elite gaan ze naar de Schilderswijk, een arbeiderswijk waar het plat Haags de norm was (of is?). In gesprek met journalist en documentairemaker Anita Janssen ontdekken ze de trots en het directe karakter van het stadsdialect. Ze horen over woorden als bakkie pleur, latje makko en beschuitstuitâh.Tot slot ontmoeten ze Johan Frauenfelder, zanger van de band De Règâhs, die het Haags in zijn flamenco-muziek verweeft. Presentatoren: Mathilde Janssen & Charlene SanchoGasten: Ad van Galen, Anita Janssen en Johan FrauenfelderErfgoedhuis Zuid-Holland: Marloes Wellenberg met medewerking van Janneke van Es en Susan Lesker en audio-collectief VISIONAIR ORDINAIR.
--------
29:35
Dialecten langs de kust
In deze aflevering trekken Mathilde en Charlene langs de Zuid-Hollandse kust en duiken in het kust- of strand-Hollands.Ze beginnen in Ouddorp waar dialectkenner Pau Heerschap hen vertelt over de geschiedenis en het ontstaan van het Ouwdurps dialect.Vervolgens trekken ze noordwaarts langs de kust richting de Scheveningse haven en ontmoeten Willem Ment de Heijer op de visafslag en dialectzanger Arie Spaans van de band Kopsmart die vertellen hoe de streektaal nauw verbonden is met het nautische bestaan.Tot slot komen ze in Katwijk, waar ze in gesprek gaan met visser Arie Krayenoord en dialectkenner Leendert de Vink.Presentatoren: Mathilde Jansen & Charlene Sancho.Gasten: Pau Heerschap, Arie Spaans, Willem, Arie Krayenoord en Leendert de VinkErfgoedhuis Zuid-Holland: Marloes Wellenberg met medewerking van Janneke van Es en Susan Lesker en audio-collectief VISIONAIR ORDINAIR.
--------
29:41
De oorsprong van het Rotterdams
In Rotterdam gaan Mathilde en Charlene met stadsgids Herco Kruik naar een schipperskroeg op het Noordereiland en horen ze over de ‘natte T’ ’— kenmerkend voor het platte Rotterdams, dat van oudsher de taal van de werkende klasse was. De ‘t’ wordt op plekken toegevoegd waar hij niet hoort en juist weggelaten op plekken waar ie officieel wel hoort. Kruik houdt van het Rotterdams vanwege de mooie beeldspraak en de relativering: ‘Veel zelfspot, een beetje cynisch. Doe maar normaal’, aldus Kruik. Met taalwetenschapper Alex Kerkhof maken ze een sprong in de tijd naar de middeleeuwse nederzetting Rotta, op de plek waar nu de Markthal staat. Kerkhof reconstrueerde de taal die hier ooit werd gesproken en laat zien dat sporen van het Fries nog steeds terug te vinden zijn. Rapper U-Niq, bekend van de track Typisch Rotterdams (2020) noemt het Rotterdams ‘zo nuchter als de Maas’ en reflecteert op straattaal, die zich zo snel ontwikkelt dat het niet bij te benen valt. Ook voor hem is de stad een inspiratiebron. ‘Ik zou niet weten hoe ik mezelf zou moeten loskoppelen van de stad’, aldus U-Niq. Presentatoren: Mathilde Jansen & Charlene Sancho.Gasten: Herco Kruik, Alex Kerkhof en U-niq.Namens Erfgoedhuis Zuid-Holland: Marloes Wellenberg met medewerking van Janneke van Es en Susan Lesker en audio-collectief VISIONAIR ORDINAIR.Bronvermeldingen:Lucy Riddett | [Accordion] Traditional Irish Jigs (Gillian's Apples/The Lilting Fisherman/The Pride of Leinster) en Drs. P Het Levenslied.
Wat zeggie? Nergens ter wereld lijken we zoveel verschillende dialecten te spreken als in Zuid-Holland. Hoe kan dat? En bestaan dialecten ook in de toekomst nog? In de vijfdelige miniserie 'Spreek de Streek - Een taalreis door Zuid-Holland' reizen onderzoeksjournalist en dialectonderzoeker Mathilde Jansen en actrice Charlene Sancho kriskras door de provincie om dit te onderzoeken. Ze gaan in gesprek met sprekers, kenners en muzikanten die zich laten inspireren door dialect, streektaal en straattaal.
Netherlands