De cartooncrisis

Samen met drie cartoonisten blikt Stine Jensen in deze speciale podcastaflevering terug op het jaar 2025: Jip van den Toorn, Hajo de Reijger en Tjeerd Royaards. 2025 was een tumultueus jaar. In eigen land viel een kabinet en kwamen er nieuwe verkiezingen, Donald Trump liet ondertussen zijn ware gezicht zien, de oorlog tussen Rusland en Oekraïne bleef ondanks bemiddelingspogingen eindeloos doorgaan en tussen Israël en Gaza werd elk bestand geschonden. Wat was hun opmerkelijkste tekening bij het nieuws? Welke veroorzaakte ophef? Van welke politicus hebben ze genoeg om die te tekenen? In Amerika kwam het vak zwaar onder druk te staan, hoe zit dat in Nederland? Hoe gaan deze drie Nederlandse cartoonisten om met de waan van de dag en viel er eigenlijk nog wel wat te lachen? En op welke tekening zijn ze het meeste trots?

Samen met drie cartoonisten blikt Stine Jensen in deze speciale radio-uitzending terug op het jaar 2023. Wat was hun opmerkelijkste tekening bij het nieuws? Welke veroorzaakte ophef, welke typeert het jaar het beste? Welke cartoon vonden zij zelf het beste, welk onderwerp het lastigst? En hoe ervaren zij de vrijheid van meningsuiting –is die sterker onder druk komen te staan? Stine heeft in deze live radio-uitzending drie cartoonisten te gast in de studio: Jos Collignon, Bas van der Schot en Eliane Gerrits. Cartoonisten Hajo de Reijger en Kamagurka zijn te horen in fragmenten.

Wat zijn de gevolgen van de verschillende wereldwijde cartooncrises en van de moord op Paty voor cartoonisten in Nederland geweest? Paty zette de zaak op scherp, maar er is al veel langer debat over cartoons in de samenleving. De cartoonkwestie in Denemarken in 2005 die leidde tot wereldwijde ophef en dat loopt alleen maar verder op. Het gaat niet meer alleen over het afbeelden van de profeet, maar over allerlei stereotypen van bevolkingsgroepen. Jensen gaat te rade bij een jurist en ontmoet drie cartoonisten.

Waarom ervaren sommige mensen bepaalde beelden als beledigend? En waar voel je jezelf door beledigd? Jensen legt haar gasten uit de podcast deze vraag voor. Ze bezoekt een symposium in Utrecht over omstreden beelden in de islam en stuit op een rel in Amerika waarbij een docente ontslagen werd nadat ze kunsthistorische afbeeldingen van de profeet Mohammed had laten zien in de klas. Ook in Nederlandse schoolboeken zijn tal van afbeeldingen te vinden. Maken we wel voldoende verschil tussen spotprenten en andere afbeeldingen?

Op 5 november 2020, drie weken na de moord op Samuel Paty, duikt een docent filosofie van het Emmaus college onder in Rotterdam. Hij had de met de Inktspotprijs beloonde cartoon ‘Onsterfelijk’ van Joep Bertrams in zijn klaslokaal hangen, een cartoon die na de aanslagen op Charlie Hebdo in 2015 was getekend. Welke keuzes maken docenten in hun les als het gaat om gevoelige lesstof, zoals cartoons? Bieden ‘trigger warnings’ bijvoorbeeld uitkomst? Jensen gaat in gesprek met haar collega’s. Hoe pakken zij dit aan in de les?