Stijging nieuwe HIV-diagnoses in Nederland na jarenlange daling: 'enorme wake-up call'
Na jaren van dalende hiv-cijfers ziet Nederland voor het eerst weer een duidelijke stijging: 444 nieuwe hiv-diagnoses in het afgelopen jaar, en naar schatting meer dan 1600 mensen die niet weten dat ze met hiv geïnfecteerd zijn. Dat meldt Stichting HIV Monitor in de jaarlijkse berichtgeving over de cijfers. De toename van het aantal infecties baart zorgprofessionals zorgen, omdat deze stijging zich volgens onderzoekers de komende jaren waarschijnlijk zal voortzetten. Wat is de oorzaak van deze stijging en hoe voorkomen we grotere stijgingen in de toekomst? In deze aflevering van BNR Beter spreekt presentator Nina van den Dungen met twee sleutelfiguren in de Nederlandse hiv-zorg en preventie: Kai Jonas, hoogleraar toegepaste sociale psychologie aan de Maastricht University en onderzoeker op het gebied van HIV-preventie Elske Hoornenborg, hoofd van het Centrum Seksuele Gezondheid bij de GGD Amsterdam en internist-infectioloog bij het Amsterdam UMC Samen duiden zij de nieuwe cijfers en bespreken ze waarom de stijging niet onverwacht komt. Ze leggen uit hoe verminderd condoomgebruik, minder voorlichting, en moeilijke toegang tot PrEP een rol spelen. Ook belichten ze de stijging GGD’s onder andere meer diagnoses bij jongeren, trans personen, sekswerkers, en ook vrouwen met een migratieachtergrond die zelf soms geen verhoogd risico vermoeden. Daarnaast gaat het gesprek in op de regionale verschillen: Amsterdam heeft een goed functionerend preventieprogramma, maar in andere delen van Nederland zijn drempels hoger — van huisartsen die PrEP liever niet voorschrijven tot beperkte campagnes binnen de doelgroep. Verder gaat het over nieuwe preventiemiddelen, zoals injecteerbare PrEP (al wel Europees goedgekeurd, nog niet beschikbaar in Nederland), manieren om stigma te bestrijden en innovatieve vormen van testen zoals mobiele health-checks. Wat is er nodig om de stijging van hiv-infecties te stoppen? En is een doel van nul nieuwe besmettingen in de nabije toekomst nog haalbaar? Je hoort het in deze aflevering van BNR Beter. Redactie: Stijn GoossensSee omnystudio.com/listener for privacy information.
--------
27:26
--------
27:26
Nieuwe genetische test spoort honderden zeldzame aandoeningen op in het DNA
Het Radboudumc in Nijmegen gaat als eerste ziekenhuis ter wereld een nieuwe genetische test gebruiken die het vinden van zeldzame ziekten drastisch moet verbeteren. Met de zogenaamde long-read-sequencingtest kunnen veel langere stukken van het complete menselijke DNA worden gelezen dan voorheen, waardoor genetische foutjes veel beter zichtbaar zijn. Naar verwachting kunnen daardoor jaarlijks honderden extra patiënten duidelijkheid over de genetische oorzaak van hun ziekte krijgen. In deze uitzending van BNR Beter spreekt presentator Nina van den Dungen met twee betrokken onderzoekers van het Radboudumc: Alexander Hoischen – Bioloog en hoogleraar voor genoomtechnologieën aan het Radboud UMC. Wendy van Zelst – Klinisch geneticus en Hoogleraar Zorg voor Zeldzaam, aan de Radboud en het Maastricht UMC. De nieuwe test kan vijftien huidige genetische onderzoeken vervangen en moet de zoektocht naar een juiste diagnose flink versnellen. In Nederland zijn naar schatting een miljoen mensen met een zeldzame ziekte, maarveel gevallen lukt het vaak niet om een genetische oorzaak te vinden. Hoogleraar genoomtechnologie Alexander Hoischen verwacht dat de nieuwe technologie in de toekomst de standaard zal worden voor genoomdiagnostiek. De test leest stukken DNA die honderden keren langer zijn dan bij traditionele technieken. “Daardoor zien we varianten die we al jaren over het hoofd zagen,” zegt hij in BNR Beter. Uit onderzoeken blijkt dat het voor sommige ziekten 10 tot 15 procent extra diagnoses oplevert. De nieuwe aanpak moet ook een einde maken aan het langzame en gefragmenteerde diagnoseproces waar veel patiënten in terechtkomen. Een uitslag kan nu binnen weken worden gegeven, terwijl gezinnen eerder soms maanden tot jaren van test naar test gingen. Klinisch geneticus Wendy van Zelst benadrukt in het radioprogramma BNR Beter dat de vernieuwing voor veel patiënten het verschil kan maken. “Bij een derde van de mensen met een zeldzame ziekte wordt nu een verkeerde diagnose gesteld,” vertelt ze. “Dat zorgt ook voor een verkeerd behandeltraject. Met deze test vinden we sneller de juiste diagnose en kunnen we het zorgpad veel beter afstemmen.” Het Radboudumc begint met zo’n vijfduizend testen per jaar, vooral bij erfelijk blindheid en ontwikkelingsstoornissen. De onderzoekers wijzen erop dat Nederland internationaal vooroploopt door de concentratie van genetische zorg in de zeven universitair medische centra. Die opzet maakt het mogelijk om sneller de lijn te trekken van wetenschap, labtechniek tot praktijk. Daardoor kan deze nieuwe DNA-test als eerste wereldwijd voor klinische toepassingen worden ingezet. Redactie: Stijn GoossensSee omnystudio.com/listener for privacy information.
--------
28:34
--------
28:34
Speciaal lab in Leiden werkt aan genezing diabetes type 1: 'dit had ik vijf jaar geleden niet gedacht'
Op 14 november, Wereld Diabetes Dag, opent bij het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) een onderzoekscentrum dat de zoektocht naar genezing van diabetes type 1 moet versnellen: het Cure One Lab. Het lab is een intitiatief van Stichting DON en LUMC. In Nederland leven ruim 100.000 mensen met deze auto-immuunziekte, waarbij het eigen afweersysteem de cellen vernietigt die insuline aanmaken. Zonder insuline kunnen patiënten hun bloedsuiker niet reguleren en zijn zij dagelijks afhankelijk van sensoren, pompen en injecties. Een genezende behandeling bestaat nog niet – maar komt die nu dichterbij? In deze aflevering spreekt presentator Nina van den Dungen met twee sleutelpersonen in die zoektocht: Prof. dr. Eelco de Koning, hoogleraar diabetologie aan het LUMC en hoofd van het nieuwe Cure One Lab. Rens Vandeberg, Chief Impact Officer bij het Diabetes Fonds, dat het onderzoek financieel ondersteunt. De Koning legt uit hoe onderzoekers met stamceltechnologie insulineproducerende cellen willen maken die niet worden afgestoten door het immuunsysteem – een stap die genezing voor veel meer mensen mogelijk kan maken. Door samen te werken met immunologen, celbiologen en internationale partners wil het Cure One Lab de wetenschap versnellen en kennis delen over de grenzen heen. Vandeberg benadrukt het belang van samenwerking tussen wetenschap, overheid en zorgverzekeraars om deze baanbrekende therapieën straks ook betaalbaar en beschikbaar te maken. “De top van de berg komt eindelijk in zicht,” zegt hij, “maar de kabelbaan moet nog worden gebouwd.” Redactie: Stijn GoossensSee omnystudio.com/listener for privacy information.
--------
30:33
--------
30:33
Hoe operatierobots de beste chirurgen nóg beter maken
In het Meander Medisch Centrum in Amersfoort wordt deze week voor het eerst geopereerd met de Da Vinci 5, de nieuwste generatie operatierobot van Intuitive Surgical. Deze robot assisteert chirurgen bij kijkoperaties tot op een honderdste millimeter nauwkeurig en analyseert beelden achteraf met kunstmatige intelligentie. Zo kan de chirurg feedback krijgen op zijn eigen werk. Een primeur die ook vragen oproept over verantwoordelijkheid, opleiding en stress in de operatiekamer. Presentatrice Nina van den Dungen spreekt in deze aflevering met Ivo Broeders, chirurg en hoogleraar robotica bij het Meander MC, over de eerste operaties met de Da Vinci 5 en de rol van de robot in de operatiekamer. Ook te gast is Iwan van Vijfeijken, CEO van het Eindhovense Microsure, dat werkt aan een Nederlandse operatierobot voor open microchirurgie. Hun robot, de MUSA 3, maakt het mogelijk om op microschaal te opereren aan bloed- en lymfevaten. Precisiewerk dat nu slechts een klein deel van de chirurgen aankan. Verslaggever Stijn Goossens bezoekt de operatiekamers van het Meander MC, krijgt uitleg van chirurg Esther Consten en test de nieuwe Da Vinci 5-robot zelf. Wat maakt die nieuwe robot zo belangrijk? En hoe werkt het tijdens een operatie? Redactie: Stijn GoossensSee omnystudio.com/listener for privacy information.
--------
34:54
--------
34:54
Zorgprofessionals over politieke plannen: 'De welwillende zorgondernemer krijgt geen enkele kans'
In deze speciale verkiezingsaflevering van BNR Beter, opgenomen in het Beatrix Theater in Utrecht, bespreken zorgprofessionals en kandidaat-Kamerleden de grootste uitdagingen in de Nederlandse gezondheidszorg. Van de oplopende werkdruk tot de rol van kunstmatige intelligentie – en van ondernemerschap tot ethiek in de zorg. Presentator Nina van den Dungen ontvangt drie politieke partijen, elk gekoppeld aan een expert uit het zorgveld: Ondernemerschap in de zorg: huisarts en ondernemer Bernard Leenstra (Schok & Pomp, Stichting Burgerhulpverlening) pleit voor meer ruimte voor innovatie vanuit het werkveld, tegenover Julian Bushoff (GroenLinks-PvdA), die waarschuwt voor te veel marktwerking.“De welwillende zorgondernemer krijgt nu geen enkele kans,” stelt Leenstra. AI in de zorg: intensivist en AI-specialist Jessica Workum (Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis) gaat in gesprek met Harmen Krul (CDA) over de belofte én de risico’s van kunstmatige intelligentie. Hoe zorgen we dat AI de zorg ontlast zonder de menselijke maat te verliezen?“De technologie gaat sneller dan de overheid kan bijbenen,” erkent Krul. Werkdruk en personeelstekort: verpleegkundig bestuurder Catharina van Oostveen (V&VN) bespreekt met Harry Bevers (VVD) hoe we de zorg aantrekkelijk houden, de werkdruk verlagen en de wachtlijsten aanpakken. “We hebben straks 260.000 mensen tekort – dat los je niet op met een bonus alleen,” waarschuwt Van Oostveen. Deze verkiezingsspecial werd opgenomen na het Grote Zorgdebat 2025 op 21 oktober. Dit zorgdebat is terug te luisteren in drie losse delen: luister hier deel 1 luister hier deel 2 luister hier deel 3 Redactie: Stijn GoossensSee omnystudio.com/listener for privacy information.
De zorg in Nederland heeft het moeilijk. Met een toenemende vergrijzing wordt de vraag om zorg groter en het arbeidspotentieel krapper. Dat zet de kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg enorm onder druk. We zullen het zorgsysteem dus slimmer en efficiënter moeten inrichten.
Gelukkig wordt daar hard aan gewerkt. Technologie, wetenschap en experimentele behandelaren spelen een steeds grotere rol. Zorgrobots, slimme kleding, kunstmatige intelligentie, personalised medicine, betere afspraken en vernuftige bedrijfsvoering dragen hier allemaal aan bij. Deze ontwikkelingen verlagen de werkdruk van zorgprofessionals, zodat ze meer tijd hebben voor het mensenwerk: zorgen voor anderen.
Over BNR Beter
In BNR Beter – Over de Zorg voor Morgen wordt onderzocht welke prachtige ontwikkelingen er gaande zijn, hoe die in de praktijk uitpakken en hoe patiënten en zorgprofessionals hiermee geholpen worden.
Presentator Nina van den Dungen interviewt de bedenkers van de nieuwste zorginnovaties en ze spreekt specialisten en verpleegkundigen wiens werk verlicht worden door deze veranderingen. Nina gaat samen met redacteur Sterre ten Houte de Lange op reportage naar de ziekenhuizen, UMC’s, zorginstellingen, laboratoria en testruimten waar deze nieuwe technieken worden ontworpen of voor het eerst worden ingezet in de patiëntenzorg.
Elke aflevering stellen we onszelf een aantal vragen: wat is het probleem waar de zorgprofessionals en patiënten tegenaan lopen? Welke oplossing is daarvoor bedacht? Is deze oplossing efficiënter, effectiever en goedkoper dan hoe het eerder ging? Hoe kijken de behandelend artsen naar deze ontwikkelingen? Lukt het om de innovaties te implementeren? Welke obstakels komen de wetenschappers en uitvinders tegen?
Over de makers
Nina van den Dungen is journalist en presentator bij BNR Nieuwsradio. Nina presenteert naast BNR Beter het programma Doorgelicht en is onder meer wekelijks te horen in de Ochtendspits.
Sterre ten Houte de Lange is zorgjournalist en redacteur bij BNR Nieuwsradio. Ze maakte eerder voor BNR de podcast Uitgedokterd: HIV - de Hemel kan wachten.
Netherlands